Bu yılki Birleşmiş Milletler iklim zirvesi sembolik olmayı vaat ediyor; Paris Anlaşması’ndan bu yana on yıl geçti ve çevresel açıdan savunmasız Amazon’da gerçekleşti. Peki gerçekte gündemde ne var?
Maraton müzakereleri neredeyse her ülkeyi, hepsini etkileyen bir zorlukla yüzleşmek üzere bir araya getiriyor, ancak son baskılardan farklı olarak bu “COP”un tek bir teması veya hedefi yok.
Bu, iklime karşı savunmasız ülkelerin, ısınan bir gezegenden en çok etkilenenlere yönelik hırs ve mali yardım düzeylerinden hayal kırıklığına uğramasıyla, büyük kirleticilerin kolayca kurtulacağı anlamına gelmiyor.
Brezilya’nın Belem şehrinde 10 Kasım’da başlayacak iki haftalık COP30 konferansında dikkat edilmesi gereken önemli konular şunlardır:
Emisyonlar
Dünya, emisyonları Paris Anlaşması’nın hedeflerini karşılayacak kadar hızlı azaltmıyor ve COP30’daki hiçbir gösteriş ve gösteriş bu rahatsız edici gerçeğin üzerini örtemeyecek.
İklim anlaşmasına göre, imzacı ülkelerin her beş yılda bir sera gazı emisyonlarını azaltmak için daha güçlü hedefler sunması ve böylece zaman içinde küresel ısınmayı azaltmaya yönelik kolektif çabayı istikrarlı bir şekilde artırması gerekiyor.
2035’e yönelik son taahhüt turunun, BM’ye COP30’dan önce bu taahhütlerin kalitesini değerlendirmesi için zaman tanıması amacıyla Şubat ayında yapılması gerekiyordu.
Çoğu ülke bu son tarihi kaçırdı, ancak Ekim ayı başlarında yaklaşık 60 ülke revize edilmiş planlarını teslim etmişti. Çok az kişi etkiledi ve özellikle Çin’in hedefi beklentilerin oldukça altına düştü.
İç çekişmelerle parçalanan Avrupa Birliği hedefi üzerinde anlaşamazken, Hindistan da henüz taahhüdünü tamamlamamış bir diğer önemli emisyon kaynağı.
Belem’de bir hesaplaşma yaklaşıyor olabilir. Son taahhüt turunu “ortak geleceğimizin vizyonu” olarak tanımlayan Brezilya, bir yanıt verme yönünde baskıyla karşı karşıya.
Para
Para, özellikle de zengin ülkelerin yoksul ülkelere iklim değişikliğine uyum sağlamaları ve düşük karbonlu bir geleceğe geçmeleri için ne kadar verdiği, geçmiş COP’larda olduğu gibi Belem’de de olası bir çatışma noktası.
Geçen yıl, iki hafta süren sert pazarlıkların ardından COP29, gelişmiş ülkelerin gelişmekte olan ülkelere 2035 yılına kadar yılda 300 milyar dolar, yani ihtiyaç duyulanın çok altında iklim finansmanı sağlamayı kabul etmesiyle mutsuz bir şekilde sona erdi.
Ayrıca, 2035 yılına kadar kamu ve özel kaynaklardan yılda 1,3 trilyon dolar toplanmasına yardımcı olmak gibi çok daha az spesifik bir hedef de belirlediler. Gelişmekte olan ülkeler COP30’da bu konuyla ilgili bazı gerçek ayrıntılar talep edecekler.
Uyum finansmanı (örneğin yükselen denizlere karşı koruma sağlamak için kıyı savunması inşa etmek) resmi gündemde yer alıyor ve eski bir taahhüdün sona ermesi nedeniyle muhtemelen müzakereye açık yeni bir fon toplama hedefi var.
Ormanlar
Brezilya, dünyanın dikkatini yağmur ormanlarının iklim değişikliğiyle mücadeledeki hayati rolüne çekmek için ideal bir aşama olan Amazon’a yakınlığı nedeniyle COP30’a Belem’de ev sahipliği yapmayı seçti.
COP30’da ev sahipleri, yüksek tropik orman örtüsüne sahip, ağaçları kesmek yerine ayakta tutan ülkeleri ödüllendirmeyi öneren yeni, yenilikçi bir küresel fon başlatacak.
Tropikal Ormanlar Sonsuza Kadar Fonu (TFFF), bağışçı ülkelerden 25 milyar dolar, finansal piyasalara yatırılan özel sektörden ise 100 milyar dolar daha toplamayı hedefliyor. Brezilya şimdiden 1 milyar doları attı.
Greenpeace’den Clement Helary, AFP’ye, TFFF’nin, COP30’da 2030 yılına kadar ormansızlaşmayı sona erdirmeye yönelik daha net adımlar atılması halinde “tropikal ormanların korunmasında ileri bir adım olabileceğini” söyledi.
Ormansızlaşma gözlemcisi Global Forest Watch’a göre tropik birincil ormanların yok edilmesi 2024’te rekor seviyeye ulaştı. Çoğunlukla büyük yangınlar nedeniyle dakikada 18 futbol sahasına eşdeğer alan kaybedildi.
