Yaşlı erkeklerin testislerdeki mutant hücrelerin yaşla birlikte daha hızlı büyümesi nedeniyle hastalığa neden olan mutasyonları çocuklarına aktarma olasılığı daha yüksektir.
Kanıtlar, yalnızca annenin değil, her iki ebeveynin yaşının da çocukların sağlığını etkilediğini gösteriyor
Yaşlı babaların hastalığa neden olan mutasyonları çocuklarına aktarma riski düşündüğümüzden daha yüksek. Genom dizilimi, otuzlu yaşların başındaki erkeklerde yaklaşık 50 spermden 1’inde hastalığa neden olan mutasyon bulunduğunu ortaya çıkardı; bu oran, 70 yaşına gelindiğinde neredeyse 20’de 1’e çıkıyor.
Birleşik Krallık’taki Wellcome Sanger Enstitüsü’nden Raheleh Rahbari, “Bu makale, yaşlı babaların daha fazla patojenik mutasyon aktarma riskinin daha yüksek olduğunu açıkça gösteriyor” diyor.
Yine Sanger Enstitüsü’nden ekip üyesi Matthew Neville, anne-baba adaylarının bunu dikkate almak isteyebileceğini söylüyor. “Bu, ailelerin kendi kararlarını verirken dikkate almaları gereken bir konu.” Örneğin, genç erkekler, daha ileri bir yaşa kadar çocuk sahibi olma ihtimallerinin düşük olduğunu düşünüyorlarsa spermlerini dondurmayı düşünebilirken, aile kurmayı planlayan yaşlı erkekler mevcut çeşitli tarama tekniklerini değerlendirebilir.
Son araştırmalar, her birimizin, her iki ebeveynin de vücut hücrelerinin çoğunda bulunmayan yaklaşık 70 yeni mutasyona sahip olduğunu ve bu mutasyonların yüzde 80’inin babaların testislerinde ortaya çıktığını gösterdi (bu, annenin yumurtalarında daha yaygın olan büyük ölçekli kromozomal anormallikleri saymıyor). Rastgele mutasyonlar nedeniyle spermdeki mutasyon sayısının erkekler yaşlandıkça istikrarlı bir şekilde arttığı düşünülüyordu. Ancak akondroplazi veya cücelik gibi birkaç genetik durum, rastgele mutasyonlardan beklenenden çok daha yaygındır.
2003 yılında Oxford Üniversitesi’nden Anne Goriely, bunun muhtemelen spermin bencilleşmesine neden olan bazı kök hücrelerin bir sonucu olduğunu fark etti. Bu, belirli mutasyonların bu kök hücrelerin normalden daha fazla çoğalmasına neden olabileceği anlamına gelir; dolayısıyla bu mutasyonları taşıyan spermlerin oranı, sabit bir orandan ziyade, erkekler yaşlandıkça katlanarak artar. Goriely, birkaç farklı gendeki mutasyonların sperm kök hücrelerini bencil hale getirebileceğini göstermeye devam etti, ancak daha fazlasının olduğundan şüpheleniyordu.
Şimdi Rahbari, Neville ve meslektaşları, çeşitli yaşlardaki 81 erkekten alınan 100.000’den fazla spermin yanı sıra kan hücrelerinin dizilimini de elde etti. Standart dizileme yöntemlerinde hata oranı, tek DNA moleküllerindeki mutasyonları güvenilir bir şekilde tanımlamak için çok yüksektir, ancak ekip, çift sarmalın her iki sarmalının da dizilenmesini içeren yeni bir teknik kullandı; her iki sarmalda da bir mutasyon bulunursa, bunun bir hata olması pek olası değildir.
Bu yaklaşım, sperm kök hücrelerini bencil hale getiren 40’tan fazla gendeki çok çeşitli mutasyonları tanımlamalarına olanak sağladı. Neville, “Genom üzerindeki etkinin boyutu hepimizin düşündüğünden çok daha yüksekti” diyor.
Bu bencil mutasyonlar, tüm mutasyonların yalnızca küçük bir kısmını oluştursa da, çok büyük bir etkiye sahiptirler. Bunun nedeni genomlarımızın çoğunun önemsiz olmasıdır, yani çoğu rastgele mutasyonun hiçbir etkisi yoktur.
Buna karşılık, bencil mutasyonlar anahtar genleri etkiler ve dolayısıyla büyük etkilere sahip olabilir. Neville, “Çoğunlukla bunlar oldukça ciddi nörogelişimsel bozukluklardır” diyor. 40 genden en az ikisinin bulunduğu bu durumlar otizmi içerirken bazı mutasyonlar kanser riskini büyük ölçüde artırır.
Almanya’daki Witten Üniversitesi’nden Ruben Arslan, bu bencil mutasyonların doğrusal olmayan bir şekilde arttığı bulgusunu vurgulayan, bunun çok ilginç bir çalışma olduğunu söylüyor. Buna bakmanın bir yolu, diyor ki, gençken babalık yaşının bir yıl daha artması, yaşlıyken bir yıl daha fazla babalık yapılmasına göre daha az zararlıdır.
Goriely, bunun çok çaba gerektiren iyi bir çalışma olduğunu söylüyor. “Yaşlı bir ebeveyn olmanın iyi bir fikir olmadığını uzun zamandır biliyorduk” diyor. “Eskiden vurgu gerçekten anneyle ilişkilendiriliyordu. Artık her iki ebeveynin de çocuklarının sağlığına katkıda bulunduğunu anlıyoruz.”
Erkeklerin kan örneklerinde, sigara içen, aşırı içki içen veya obez olan erkeklerde genel mutasyon yükü çok daha yüksekti. Ancak mutasyonlar spermde sekiz kat daha yavaş birikiyordu ve sigara, içki veya obeziteyle hiçbir bağlantı yoktu. Bu, vücudun testisleri bu gibi çevresel faktörlerden korumanın bir yoluna sahip olduğunu gösteriyor.
Rahbari ve Neville’in de dahil olduğu bir ekip tarafından yapılan ayrı bir çalışmada, yeni sıralama tekniği ağızdaki deri hücrelerine uygulandı ve bazı kök hücre soylarının oranını artıran büyümeyi hızlandıran mutasyonların benzer bir modelini ortaya çıkardı.
Rahbari, “Bu seçilim kalıpları sperm hücrelerine özel bir şey değil gibi görünüyor” diyor. Büyümeyi hızlandıran mutasyonlar, hücrelerin kanserli hale gelmesine yönelik bir adım olsa da, hücreler kanserli olmasa bile sorunlara neden olabileceğini ve hatta yaşlanma sürecine katkıda bulunabileceğini söylüyor.
