On yıllardır en kötü kuraklığıyla karşı karşıya olan İran, tohumlama maddelerini bulutlara yayarak yağmuru teşvik etmeye çalışıyor, ancak bu tekniğin en iyi ihtimalle mütevazı faydaları olması muhtemel
Tahran, İran’ın ana su kaynaklarından biri olan Latyan barajının yakınında kuru bir nehir yatağı
İran o kadar yoğun bir kuraklık yaşıyor ki, ülkenin cumhurbaşkanı başkent Tahran’ın boşaltılması gerekebileceğini söyledi. Yağmur getirmek amacıyla uçaklar, 15 Kasım’da, geleneksel yağmur mevsimi boyunca mayıs ayına kadar sürmesi planlanan bulut ekimi operasyonuna başladı. Ancak uzmanlar, bu tekniğin zorlayıcı olduğu ve tek başına su krizinde büyük bir etki yaratma ihtimalinin düşük olduğu konusunda uyarıyor.
İran’daki kuraklık ne kadar kötü?
İran genelinde yağış ortalamanın yüzde 85 altında ve Tahran bu yıl yalnızca 1 milimetre yağmur aldı. Yetkililer, başkentteki ve yakın bölgelerdeki rezervuarların “endişe verici bir durumda” olduğunu ve 32 barajdaki su kapasitesinin yüzde 5’in altında olduğunu söyledi. Uydu görüntüleri bazılarının tamamen kuruduğunu ortaya koyuyor.
Yetkililer, Tahran sakinlerinin su tüketimini yaklaşık yüzde 10 oranında azalttığını ancak bunun yeterli olmadığını söylüyor. Geceleri su basıncı azaltıldı ve yetkililer aşırı su tüketen hanelere ve işyerlerine ceza kesmeyi planlıyor. Başkan, yağışların Aralık ayına kadar artmaması halinde Tahran’da yaşayan 14 milyon insanın tahliyeye başlamak zorunda kalabileceğini söyledi.
Kuraklığa ne sebep oldu?
Uzmanlar, iklim krizinin beş yıldır devam eden kuraklığa katkıda bulunduğunu söylüyor. İran son 50 yılın en kurak sonbaharını yaşıyor ve Kasım ayında sıklıkla kar yağan Tahran’da sıcaklıklar 15°C (59°F) veya daha yüksek seyrediyor.
Ancak eski Çevre Bakanlığı yetkilisi Kaveh Madani’nin İran’ın “su iflası” olarak adlandırdığı durumun ana nedeni kötü yönetimdir. Hükümet, su kaynaklarına aşırı yük bindirerek kurak alanlarda tarımı büyük ölçüde genişletti. Birçoğu çaresiz çiftçiler tarafından açılan yarım milyon kaçak kuyu, yeraltı suyunu tüketti.
Bulut tohumlama nedir?
Bulut tohumlama, 1940’larda romancı Kurt Vonnegut’un kardeşi Bernard Vonnegut’un da aralarında bulunduğu bilim adamları tarafından geliştirildi. Bulutlardaki asılı su damlacıklarının yağmur olarak düşmesini teşvik eden parçacıkların dağıtılmasını içerir. Her ne kadar bazı projeler alçakta bulunan bulutlara tuz püskürtmüş olsa da birçoğu, çoğunlukla gümüş iyodür olmak üzere kimyasalların daha yüksek, karışık fazlı bulutlara yayılmasına odaklandı. Aşırı soğumuş sıvı su damlacıkları, bu kristalli bileşikle temas ettiğinde donarak ağırlaşan ve kar veya yağmur olarak düşen buz kristalleri oluşturur.
Ancak bulut ekimi olmasaydı ne kadar yağmur veya kar yağışı olacağını bilmek çoğu zaman zordur.
Fransa’daki Clermont Auvergne Üniversitesi’nden Andrea Flossmann, “Bulutların doğal değişkenliği nedeniyle etkilerin gösterilmesi çok zor” diyor. “Dışarıya bakıyorsunuz, bir bulut alanınız var, yağmur yağdıran bulutlar var ve yağmur yağmayan bulutlar var.”
2014 yılında Wyoming’deki iki dağ sırasını karşılaştıran bir deney, bulut tohumlamanın yağışları yüzde 5 ila 15 oranında artırabildiğini buldu.
Kuraklığa çare olabilir mi?
Daha önce İsrail ve Birleşik Arap Emirlikleri’ni bulut tohumlama yoluyla yağmurunu çalmakla suçlayan İran, artık tohumlama ajanlarının kargo uçaklarından, insansız hava araçlarından ve tipik olarak yüksek dağlardaki duman fırınlarını ifade eden “yer jeneratörlerinden” yayılmasını içeren kendi programına sahip.
Kuruluş, 15 Kasım’da Urmiye Gölü çevresindeki havzada bulutların ekildiğini ve bu gölün yirmi yılı aşkın süredir kuruyup paslı teknelerle dolu bir tuz ovasına dönüştüğünü söyledi. Irvine Kaliforniya Üniversitesi tarafından hazırlanan yağış haritasına göre, gölün batısındaki alanlar ertesi sabah erken saatlerde 2,7 santimetreye kadar yağmur aldı.
Ancak rezervuarları yenilemeye yönelik bir bulut tohumlama kampanyası için bulutların çok fazla su içermesi gerekir. Nemi havaya buharlaştıracak çok fazla büyük su kütlesinin bulunmadığı kurak İran’da bu tür bir bulutu bulmak zor olabilir.
ABD Hükümeti Sorumluluk Ofisi’nden bir bilim adamı olan Karen Howard, “Kuraklık sırasında bulut tohumlama genellikle çok daha zordur çünkü atmosfer çok kurudur ve mevcut bulutlar yeterli neme sahip olmayabilir” diyor.
Ancak son üç gün içinde Karadeniz’den İran’a yağan yağmur bulutları, 16 Kasım’da aralarında İlam ve Kürdistan’ın da bulunduğu batı illerinde su baskınlarına neden oldu.
Arizona Üniversitesi’nden Armin Sorooshian, bulut tohumlamanın bunun gibi hava sistemlerinden en azından “birkaç damla daha sıkabileceğini” söylüyor. “Bu, su baskını veya yaygın kuraklığın çözümü gibi aşırı durumlara yol açmayacak” diyor. “Ama biraz yardımcı olabilir.”
