Thwaites buzul buz tabakasının altında hapsolmuş dönen su girdapları, buz erimesinin yüzde 20’sini oluşturuyor. Dünya ısındıkça daha da kötüleşmesi bekleniyor
Batı Antarktika’daki Thwaites buzulu
Sualtı “fırtınaları”, Antarktika’daki Thwaites “kıyamet günü” buzulunu koruyan buz sahanlığını eritiyor ve bu da gelecekte deniz seviyesindeki yükselişi hafife alıyor olabileceğimize dair endişeleri artırıyor.
10 kilometreye kadar genişliğe sahip olan bu fırtına benzeri girdaplar, atmosferdeki hava kütlelerinin karışımından oluşan kasırgalara benzer şekilde, farklı yoğunluktaki veya sıcaklıktaki sular açık okyanusta çarpıştığında dönmeye başlar. Ve bazıları kasırgalar gibi, Antarktika’da büyük ölçüde buz raflarından (denize onlarca kilometre uzanan buzulların yüzen uzantıları) oluşan kıyıya doğru esiyor.
Irvine’deki California Üniversitesi’nden Mattia Poinelli, “Çok fazla hareketleri var ve onları durdurmak gerçekten çok zor” diyor. “Yani gidebilecekleri tek yol buzun altında sıkışıp kalmak.”
Poinelli ve meslektaşlarının modellemesi, bu alt-ölçekli özelliklerin, Thwaites ve komşu Pine Adası buzunun dokuz aydaki toplam erimesinin beşte birinden sorumlu olduğunu gösterdi. Bu fırtınaların buz sahanlığının tamamı üzerindeki etkisini ölçen ilk çalışmadır.
Buz rafları buzulların denize kaymasını yavaşlatır ve onları dalga erozyonundan korur. Savunmasız Thwaites buzulu her yıl 50 milyar ton buz kaybediyor ve çökmesi durumunda deniz seviyesini 65 santimetre yükseltebilir.
Antarktika çevresindeki sularda, daha sıcak, daha tuzlu derin suların üzerinde birkaç yüz metre daha soğuk ve daha tatlı su bulunur. Bir fırtına bir buz tabakasının altındaki boşlukta sıkışıp kalırsa, fırtınanın dönmesi soğuk yüzey suyunu girdabın merkezinden dışarı doğru iter, sıcak derin suyu ortaya çıkan boşluğa çeker ve buz tabakasını aşağıdan yukarıya doğru eritir.
Bu, eriyik tarafından salınan soğuk, tatlı suyun sıcak, tuzlu su ile etkileşime girerek su altı fırtınasının dönüşünü yoğunlaştırdığı ve daha da fazla erimeye neden olduğu bir geri besleme döngüsü başlatır.
2022 yılında, sıcaklığı, tuzluluğu ve basıncı ölçen bir derin su şamandırası, Antarktika kıyısı boyunca başka bir noktada Stancomb-Wills buz dilinin altında sıkışıp kalan büyük bir dönen girdap tarafından “yakalandı”. Florida Eyalet Üniversitesi’nden Cathrine Hancock ve meslektaşları, daha sonra yakalanan şamandıradan toplanan verilerle, girdapların her yıl buz dilinin altında 0,11 metre erimeye neden olduğunu tahmin etti.
Hancock, “Bu, bir buz tabakasının altında dönen bir girdap kavramının önemli olduğunu gösteriyor” diyor.
Poinelli çalışmasındaki daha küçük alt-ölçek fırtınalarının da muhtemelen benzer bir etkiye sahip olduğunu söylüyor; bu da çeşitli ölçeklerde dönen su kütlelerinin önemli miktarda buzu erittiğini gösteriyor. Hancock, “Bunların daha iyi ölçülmesi gerekiyor” diyor.
İklim ısındıkça ve Antarktika’dan daha fazla erimiş su döküldükçe, su altı fırtınaları muhtemelen yoğunlaşacak ve bu da potansiyel olarak deniz seviyesinin şu anda beklediğimizden daha fazla yükselmesine neden olabilir.
Birleşik Krallık Ulusal Oşinografi Merkezi’nden Tiago Dotto, “şaşırtıcı” yeni sonuçların buz raflarının altından daha fazla gözlem yapılmasını gerektirdiğini söylüyor.
“Antarktika çevresindeki rüzgar düzenindeki ve deniz buzundaki mevcut değişiklikler göz önüne alındığında, bu küçük ölçekleri gözlemlememekle aslında ne kadar şey kaçırıyoruz?” diye soruyor.
