Kuzey Amerika’daki yıldız gözlemcileri ve meteor meraklıları, bu haftanın “Draconid yağmuru” sırasında doğru koşullar altında muhteşem bir ışık gösterisiyle karşılanabilir.
Bu, Dünya’nın, 21P/Giacobini-Zinner adı verilen tuhaf bir yörüngede dönen kuyruklu yıldızın geride bıraktığı tozlu iz boyunca ilerlemesinin bir sonucudur.
Space.com’a göre sağanak yağış, 6 Ekim’den 10 Ekim’e kadar kısa bir süre boyunca aktif olup, Dünya 8 Ekim’de saat 15.00’te (1900 GMT) “enkaz izinin en yoğun bölümünden” geçerken zirveye ulaşıyor.
Bu haftanın gökyüzü halısını bu kadar özel kılan ne? Bazı temel bilgiler ve nelere dikkat edilmesi gerektiği konusunda Northeastern Üniversitesi’nden gözlemsel kozmolog yardımcı doçent Jacqueline McCleary ile konuştuk.
McCleary’nin yorumları kısa ve net olması açısından düzenlendi.
Bu ‘Draconid’lerle ilgileniyoruz ama önce bize meteor yağmurlarının nasıl oluştuğunu anlatın.
Tamam, o halde önce kuyruklu yıldızlar hakkında konuşalım. Ortalama kuyruklu yıldızınız kirli bir kartopudur; sıkıca paketlenmiş bir asteroit değil. Yani kuyruklu yıldızlar Güneş’in yakınından geçerken bu buzlu malzeme kaynayıp gidiyor; tozun bir kısmı geride kalıyor ve beyaz görünen bu çok güzel kuyruklar oluşuyor. Ve bu malzemenin bir kısmı iyonlaşarak çok güzel mavi bir kuyruk bırakıyor.
Meteor yağmuru, Dünya’nın geride bıraktığı tozlu beyaz kuyruklardan birinin kalıntılarının arasından geçmesidir. Yıl boyunca pek çok meteor yağmuru yaşanıyor; bazıları diğerlerinden daha iyi biliniyor. Özellikle Draconidler aşağıdaki nedenlerden dolayı daha az kutlanıyor: 21P/Giacobini-Zinner adlı bir kuyruklu yıldız tarafından geride bırakılıyorlar. Kuyruklu yıldız 1900 yılında keşfedildi ve periyodik bir kuyruklu yıldızdır – yani iç güneş sisteminde asılı kalan ve yörüngesini tekrar tekrar tekrarlayan bir kuyruklu yıldızdır; tek geçiş yapan ve sonra dışarı atılan 3I/ATLAS gibi bir şeyin aksine.
Bu kuyruklu yıldızın malzemesi normalde ucuna yakın bir yerde toplanmış halde kalır. Enkaz alanının yörüngesi boyunca oldukça düzgün bir şekilde dağıldığı Swift-Tuttle kuyruklu yıldızı gibi başka kuyruklu yıldızlar da var. Giacobini-Zinner küçük bir kuyruklu yıldızdır; tüm maddeler genellikle başın yakınında toplanmıştır. Yani çoğu yıl, bu enkaz alanından geçmemizden kaynaklanan meteor yağmuru saatte sadece birkaç tanedir; diğer gecelerde göreceğinizden çok fazla değildir.
İnsanlar 2025’teki meteor yağmuru konusunda neden heyecanlı?
Bu yıl insanların bu konuda heyecan duymasının nedeni, kuyruklu yıldızın Mart ayında günberi noktasına (Güneş’e en yakın yaklaşımı) ulaşmasıdır. Bu, güneşin yakınında kümelenmiş çok sayıda taze döküntü olduğu anlamına geliyor. Bunun biraz soyut ve belki de hayal edilmesi zor olduğunun farkındayım, ancak asıl önemli nokta şu: Mart ayından bu yana orada olan kuyruklu yıldızın geride bıraktığı malzemenin içinden neredeyse kafa kafaya geçiyoruz, dolayısıyla uzaklaşmak için fazla zamanı olmadı.
Yani saatte 5 ila 10 arası meteor yerine düzinelerce, hatta şanslıysak yüzlerce görebiliriz. Geçmiş yıllarda gözlemcilerin saatte 400 veya 500 meteor kaydettiği geçişler yaşandı. Bu dakikada 10 civarında, çok fazla. Bu sefer o kadar şanslı olacağımızdan emin değilim ama potansiyel kesinlikle orada.
‘Giacobini-Zinner’ ve ‘Draconids’ gibi isimler nereden geliyor?
Kuyruklu yıldızlar ve asteroitler genellikle onları keşfedenlerin adını alır ve keşfedenler de Giacobini ve Zinner’dır. Genellikle küçük önek bir tür gözlem kampanyasıyla ilgilidir. Örneğin 3I/ATLAS, ATLAS gözlemevi tarafından keşfedilen “üçüncü yıldızlararası” kuyruklu yıldız anlamına gelir.
Draconids—çok tuhaf bir isim. Işıldayan nokta veya tüm meteorların yayılıyor gibi göründüğü nokta, Draco takımyıldızının başındadır. Bu yüzden onlara Draconidler deniyor çünkü meteorlar Draco’dan geliyormuş gibi görünüyor. Bir başka meteor yağmuru olan Orionidler Orion’dan geliyor gibi görünüyor; Perseidler Perseus takımyıldızından gelir; ve benzeri. Bu nedenle, meteor yağmuru genellikle adını, kaynaklandığı düşünülen takımyıldızdan alır.
Bu yıl Draconidleri görmek için en iyi zaman ne zaman ve nerede?
Bunu gözlemlemek için en iyi zaman gün batımından kısa bir süre sonra olacaktır. Yani aslında, hava kararır kararmaz gidip onu bulmaya çalışın çünkü meteor yağmurları ufkun altına batar.
Ve ne yazık ki, bu yıl neredeyse aynı anda dolunay yükseliyor, bu yüzden gökyüzü normalden biraz daha parlak olacak – bu da sadece ay ışığı onu silip süpüreceği için saatte yüzlerce görmeyeceğimiz anlamına geliyor.
Ancak onu görmek için sabah saat 3’te kalkmanıza gerek olmadığı ve Kuzey Yarımküre’deki çoğu yerden görülebileceği için oraya çıkıp bir göz atmaya kesinlikle değer.
