Gökbilimciler, yakın zamanda tespit edilen, hızlı X-ışını geçici olarak adlandırılan EP241107a’nın çok dalga boyunda gözlemlerini gerçekleştirdiler. 4 Kasım’da yayınlanan gözlem kampanyasının sonuçları arXiv ön baskı sunucusu, bu geçici olayın doğasına daha fazla ışık tutuyor ve bir gama ışını patlamasının kökenine işaret ediyor.
Genel olarak hızlı X-ışını geçişleri (FXT’ler), birkaç yüz saniyeden birkaç saate kadar süren yumuşak X-ışınlarındaki patlamalardır. Tahmin edilemeyen yerlerde ve zamanlarda meydana gelmeleri ve etkinliklerinin çok kısa olması nedeniyle tespit edilmeleri çok zordur. Üstelik doğaları hâlâ kafa karıştırıcıdır. Ancak bunların kökenini açıklamaya çalışan gökbilimciler çeşitli senaryoları dikkate alıyor; örneğin yıldız patlamaları, süpernova şok patlamaları ve uzun gama ışını patlamaları (GRB’ler).
Gizemli bir geçici
EP241107a, 7 Kasım 2024’te, Ocak 2024’te uzaya fırlatılan bir Çin uzay teleskobu olan Einstein Probe (EP) üzerindeki Geniş Alan X-ışını Teleskobu (WXT) ile tespit edilen bir FXT’dir. Geçici olayın optik bir karşılığı vardır ve bu I’de tanımlanmıştır.C-17.85 büyüklüğünde bant.
EP241107a’nın doğası ve özelliklerinin belirsizliğini koruduğu göz önüne alındığında, Hindistan’ın Bengaluru kentindeki Hindistan Astrofizik Enstitüsü’nden Deepak Eappachen liderliğindeki bir gökbilimci ekibi, bu geçici durumu GROWTH-Hindistan Teleskobu (GIT) ve Himalaya Chandra Teleskobu (HCT) dahil olmak üzere yer tabanlı teleskopların kullanımıyla incelemeye karar verdi.
Araştırmacılar, “EP241107a’nın doğası hakkında kısıtlamalar elde etmek için, geçici muadilinin çoklu dalga boyu gözlemlerimizi, kamuya açık verilerle birlikte, gün batımı sonrası kızıllık ve ana bilgisayar modellememizle birleştirerek kullanıyoruz” diye yazdı.
FXT özelliklerini kısıtlama
Her şeyden önce gözlemler, sırasıyla yaklaşık 232 ve 207 𝜇Jy akı yoğunluklarına sahip, 10 GHz ve 6 GHz’de EP241107a’nın radyo karşılığını tespit etti. Geçici olayın spektroskopik kırmızıya kayması 0,457 olarak belirlendi.
EP241107a, EP ile tespit edildiğinde yaklaşık 3,4 kindesilyon erg/s’lik (0,5-4 keV bandında) bir X-ışını parlaklığına sahipti. Bu nedenle, X-ışını parlaklığı, tipik süpernova şok patlamasının (SN SBO) tahmin edilen X-ışını parlaklıklarıyla karşılaştırıldığında daha yüksekti.
Çalışma, tespitten yaklaşık 60 dakika sonra, 0,5-10 keV bandında 0,012 kindesilyon erg/s parlaklığa sahip bir X-ışını son parlamasının tespit edildiğini buldu. Bu X-ışını karşılığı hızla azaldı.
EP241107a’nın ev sahibi galaksisine gelindiğinde yapılan gözlemlerde, onun yaklaşık iki milyar güneş kütlesi kadar bir yıldız kütlesine sahip olduğu ve yıldız oluşum hızının yılda 0,6 güneş kütlesi seviyesinde olduğu tahmin edildi.
Gama ışını patlamasının kökeni
Sonuçları özetleyen gökbilimciler, EP241107a’nın optik ve radyo gözlemlerini ve onun ev sahibi galaksi özelliklerini diğer galaksi dışı geçişlerle karşılaştırdılar. Karşılaştırma, bu geçici olayın bir gama ışını patlaması (GRB) kaynağına işaret etmektedir.
Gökbilimciler, “EP241107a’nın radyo ve optik ışık eğrilerini diğer geçici olaylarınkilerle karşılaştırdık ve EP241107a’nın, GRB gün batımı sonrası kızıllığının kapladığı parametre alanıyla tutarlı olduğunu bulduk.”
Bununla birlikte, makalenin yazarları gama ışını emisyonunun yokluğunun, çıkarılan eksen üstü görüntüleme geometrisinin ve gün batımı sonrası kızıllık modellemesinden türetilen enerjilerin hep birlikte EP241107a’nın doğası gereği zayıf bir GRB olduğunu öne sürdüğünü belirtti.
Yazarımız Tomasz Nowakowski tarafından sizin için yazılan, editörlüğü Stephanie Baum tarafından yapılan ve Robert Egan tarafından doğruluğu kontrol edilen ve gözden geçirilen bu makale, insanların dikkatli çalışmasının sonucudur. Bağımsız bilim gazeteciliğini canlı tutmak için sizin gibi okuyuculara güveniyoruz. Bu raporlama sizin için önemliyse lütfen bağış yapmayı düşünün (özellikle aylık). Bir alacaksın reklamsız bir teşekkür olarak hesaplayın.
