NASA’nın Hubble Uzay Teleskopunu kullanan araştırmacılar, SGR 0501+4516 adlı manyetarın galaksimizi bilinmeyen bir menşe yerinden geçtiğini keşfettiler. Araştırmacılar, bu kaçak manyetarın Samanyolu galaksimizde başlangıçta tahmin edildiği gibi bir süpernova patlamasında doğmayan bir manyetar için en olası aday olduğunu söylüyorlar. O kadar garip ki, hızlı radyo patlamaları olarak bilinen olayların arkasındaki mekanizmaya bile ipucu verebilir.
“Manyetarlar nötron yıldızları – yıldızların ölü kalıntıları – tamamen nötronlardan oluşur. Magnetarları benzersiz kılan şey, aşırı manyetik alanlarıdır.” Dedi. Astronomi ve Astrofizik. Chrimes, Hollanda’daki Avrupa Uzay Araştırma ve Teknoloji Merkezi’nde bir Avrupa Uzay Ajansı Araştırma Üyesidir.
Manyetarlarda çizgi roman-kahraman süper güçleri var. Bir manyetar, Dünya’nın manyetosferinden yaklaşık bir trilyon kat daha güçlü bir manyetik alana sahiptir. Eğer bir magnetar ayın mesafesinin yarısında Dünya tarafından uçursa, yoğun alanı gezegenimizdeki her kredi kartını silecektir. Eğer bir insan 600 mil içinde olursa, manyetar meşhur bir bilimkurgu ölüm ışını haline gelecek ve vücudun içindeki her atomu parçalayacaktı.
Magnetar’ın tuhaflığı, Hubble’ın hassas enstrümanlarının yanı sıra ESA’nın (Avrupa Uzay Ajansı) Gaia uzay aracının kesin ölçütleri ile tanımlandı.
Başlangıçta, gizemli manyetar 2008’de NASA’nın Swift Gözlemevi’nin Samanyolu’nun eteklerinden gelen gamma ışınlarının kısa, yoğun yanıp söndüğü keşfedildi. Samanyolu’nda bilinen 30 manyetten biri olduğu ortaya çıkan kaynak, SGR 0501+4516 olarak adlandırıldı.
Manyetarlar nötron yıldızları olduğundan, oluşumları için doğal açıklama, bir yıldız patladığında ve ultra yoğun bir nötron yıldızına çökebildiğinde süpernovalarda doğmalarıdır. Bu, HB9 adı verilen bir süpernova kalıntısının yakınında bulunan SGR 0501+4516 için böyle görünüyordu. Gökyüzündeki manyetar ve süpernova kalıntısının merkezi arasındaki ayrım sadece 80 arkminute’dur veya uzanmış kolunuzun sonunda bakıldığında pembemsi parmağınızdan biraz daha geniştir.
Ancak Hubble ile on yıllık bir çalışma, Magnetar’ın doğum yeri hakkında şüphe uyandırdı. SGR 0501+4516’nın keşfinden kısa bir süre sonra yer tabanlı teleskoplarla ilk gözlemlerden sonra, araştırmacılar Hubble’ın enfes hassasiyetini ve 2010, 2012 ve 2020’de manyetarın zayıf kızılötesi parıltısını tespit etmek için istikrarlı bir işaret kullandılar.
Bu görüntülerin her biri, Saman yolunda yaklaşık iki milyar yıldızın olağanüstü hassas üç boyutlu bir haritası hazırlayan Gaia uzay aracının gözlemleriyle tanımlanan bir referans çerçevesine hizalandı. Bu yöntem, manyetarın gökyüzünü geçerken ince hareketini ortaya çıkardı.
Birleşik Krallık, Warwick Üniversitesi’nden ortak araştırmacı Joe Lyman, “Ölçtüğümüz tüm bu hareketin tek bir hubble görüntünün tek bir pikselinden daha küçük.” Dedi. “Bu tür ölçümleri sağlam bir şekilde gerçekleştirebilmek gerçekten Hubble’ın uzun vadeli istikrarının bir kanıtıdır.”
Magnetarın konumunu izleyerek ekip, nesnenin gökyüzü boyunca görünen hareketini ölçebildi. SGR 0501+4516’nın hareketinin hem hızı hem de yönü, manyetarın yakındaki süpernova kalıntısı ile ilişkili olamayacağını gösterdi. Magnetarın yörüngesini binlerce yıl geçmişe kadar izlemek, ilişkilendirilebileceği başka süpernova kalıntıları veya büyük yıldız kümelerinin olmadığını gösterdi.
SGR 0501+4516 bir süpernovada doğmamışsa, manyetar tahmini 20.000 yaşından büyük olmalı veya başka bir şekilde oluşmuş olabilir. Manyetarlar ayrıca iki alt kütleli nötron yıldızının birleşmesiyle veya toplanmaya bağlı çöküş adı verilen bir işlemle oluşabilir.
Birikime bağlı çöküş, beyaz bir cüce içeren bir ikili yıldız sistemi gerektirir: ölü güneş benzeri bir yıldızın çekirdeği. Beyaz cüce refakatçisinden gaz çekerse, kendini destekleyemeyecek kadar büyük büyüyebilir, bu da bir patlamaya veya muhtemelen bir manyetarın yaratılmasına yol açar.
“Normalde, bu senaryo nükleer reaksiyonların ateşlenmesine ve beyaz cüce patlamasına yol açar, geride hiçbir şey bırakmaz. Ancak belirli koşullar altında, beyaz cüce bir nötron yıldızına çökebilir.
Hızlı radyo patlamalarını anlamak
SGR 0501+4516 şu anda galaksimizde birleşme veya toplanma kaynaklı bir çöküş yoluyla oluşmuş olabilecek bir manyetar için en iyi adaydır. Birikime bağlı çöküş yoluyla oluşan manyetarlar, radyo dalgalarının kısa ama güçlü flaşları olan bazı gizemli hızlı radyo patlamaları için bir açıklama sağlayabilir. Özellikle, bu senaryo, yıldız popülasyonlarından ortaya çıkan hızlı radyo patlamalarının kökenini, süpernova olarak patlayacak kadar büyük doğmuş yıldızları doğurmaya kadar açıklayabilir.
Barcelona Uzay Bilimleri Enstitüsü Enstitüsü Nanda Rea, “Magnetar doğum oranları ve oluşum senaryoları, evrenin gama ışını patlamaları, süper ışıltılı süpernova ve hızlı radyo patlamaları gibi en güçlü geçici olaylarının birçoğu için etkileri olan yüksek enerjili astrofizikteki en acil sorular arasındadır.” Dedi.
Araştırma ekibi, Samanyolu’ndaki diğer manyetarların kökenlerini incelemeyi planlayan ve bu aşırı manyetik nesnelerin nasıl oluştuğunu anlamaya yardımcı olan daha fazla Hubble gözlemine sahiptir.
