İnsan evrimindeki en büyük tesadüf

Çiftçilik, radikal olarak farklı kültürler ve ortamlara sahip nüfus arasında birden fazla kıtada ortaya çıktı ve birbirleriyle iletişim kurma hiçbir yolu yoktu – yaklaşık aynı anda bağımsız olarak nasıl ortaya çıktı?

Bu insan hikayemizden, arkeolojideki devrim hakkındaki bültenimizden bir alıntı. Her ay gelen kutunuzda almak için kaydolun.

İnsan evrimindeki en büyük tesadüf hakkında konuşalım. Bu tesadüfü tam olarak takdir etmek için bunu bağlamda görmeniz gerekir. Bilinen en eski homininler 7 milyon yıl önce yaşıyordu, bu yüzden en azından bu kadar uzun süredir maymunlardan ayrı olarak gelişiyoruz. Kendi türümüz, Homo sapiensyaklaşık 300.000 yaşında görünüyor.

Tüm o zamanlar için işlevsel olarak, homininler (türlerimiz dahil) avcı-toplayıcılardı. Ardından, 10.000 yıl önce başlayarak, bazı gruplar çiftçiliğe başladı.

Şimdiye kadar, sözde ilerleme hikayesi. Ama burada kilit nokta: Birden fazla grup, birkaç bin yıl içinde, birden fazla kıtada birbirinden tamamen bağımsız olarak çiftçiliği icat etti. Bu, binlerce yıldır Avrasya ve Afrika’daki nüfuslardan kesilen Amerika’da yaşayan insanları da içeriyor – ancak Avrasya’daki insanlardan hemen sonra, farkın temelde yuvarlama hatası olduğu için çiftçilik yaptılar. Aynı şekilde, Yeni Gine’deki insanlar, Avrasya’daki insanlarla aynı zamanda çiftçiliğe başladı.

Çiftçilik bir kez, bir bölgede icat edilmiş ve daha sonra hızla yayılmış olsaydı bir şey olurdu. Ama yani, net bir şekilde, ne oldu. Radikal olarak farklı kültürlerle, farklı ortamlarda yaşayan ve birbirleriyle iletişim kurmanın hiçbir yolu olmayan ayrı gruplar, hepsi aynı anda çiftçiliğe başladı.

Eğer bu açıklamaya layık bir tesadüf değilse, ne olduğunu bilmiyorum.

Mesoamerica’dan Yeni Gine’ye

Kaç toplumun bağımsız olarak icat ettiği tarım ilginç bir şekilde belirsizdir. 2015 için bir özellikte Yeni bilim adamıBob Holmes dört kıtaya (Avrasya, Afrika, Kuzey ve Güney Amerika) 11’e koydu. Ancak, dergide 2023 parça PNA’lar “24 kadar” farklı köken olduğunu öne sürdü. Kesin olmaya çalışmadan, 10’dan fazla toplumun bağımsız olarak birkaç bin yıl içinde çiftçilikle geldiğini söylemek güvenlidir.

Birçok grup bağımsız olarak aynı şeyi yaptığında, ortak bir faktör aramak caziptir.

İnsan benzersizliğini, türlerimizin Neandertal gibi diğer homininlere sahip olduğu bazı yetenekleri çağırabiliriz. Ancak bu iki soruyu gündeme getiriyor. Birincisi, hangi yeteneklerden bahsediyoruz? İkincisi, muhtemelen varlığımız boyunca ya da en azından çoğu için bu yeteneğe sahiptik – neden bu kadar çok ayrı nüfus aynı şeyi yüz binlerce yıl sonra aynı anda yaptı?

Bunun yerine, belki de tüm bu toplumların yaşadığı bazı dış faktörler vardı.

Açık bir olasılık iklim değişikliğidir. Yaklaşık 115.000 ve 11.700 yıl önce Dünya bir buzul dönemindeydi: ortalama küresel sıcaklık daha serindi ve kutuplardan ekvatora doğru buz tabakaları ilerledi. En soğuk nokta, son buzul maksimum, 26.000 ila 20.000 yıl önceydi. Bundan sonra gezegen yavaş yavaş ısındı. Yaklaşık 11.700 yıl önce, daha sıcak sıcaklıklar ve daha küçük kutuplu buz kapakları olan Holosen Çağlı adlı bir “interglacial” dır.

2001 tarihli bir makalede, Kaliforniya Üniversitesi Davis ve meslektaşları Robert Bettinger, bu iklimsel değişimlerin tarımın kökeninin zamanlaması için çok önemli olduğunu ileri sürdü. “Tarımın son buzul koşulları altında imkansız olduğunu varsayıyoruz,” diye yazdılar, çünkü buzul iklimi “tarıma son derece düşmanca-kuru, atmosferik CO2’de düşük ve oldukça kısa zaman ölçeklerinde son derece değişken”.

Bununla birlikte, “Holosen’de tarımın uzun vadede zorunlu olduğunu” savundular. Bu benim için hiç takip etmiyor, çünkü türlerimiz 300.000 yıldır var – yani birkaç buzul ve buzullar arası yaşadık.

Bu serin ve sıcak dönemlerin gerçek zamanlamaları oldukça karışıktır, çünkü her kıtada aynı değildi. Çok kabaca (profesyonel paleoklimatologlar, lütfen beni incitme), bu oldu:

• Buzul: 390.000 ila 340.000 yıl önce
• Interglacial: 340.000 ila 320.000 yıl önce
• Buzul: 320.000 ila 250.000 yıl önce
• Interglacial: 250.000 ila 195.000 yıl önce
• Sondan bir önceki buzul: 195.000 ila 130.000 yıl önce
• Eemian olarak da bilinen son buzullar arası: 130.000 ila 115.000 yıl önce
• Son Buzul Dönemi: 115.000 ila 11.700 yıl önce
• Holosen Interglacial: 11.700 yıl önce sunmak

Bu, türlerimizin en az üç buzullar arası olduğu anlamına gelir – muhtemelen dört, eğer mevcut, çılgınca eksik fosil kaydından biraz daha yaşlı olursak. Fakat eğer buzullar arası çiftçiliğin gelişimi için bu kadar ideal ise, neden yaşadığımız önceki sıcak büyülerden herhangi birinde insanlar neden bulamadılar? Son buzulların çok uzun olmadığını söylemek bir faydası yok, çünkü hala 15.000 yıldı – bugüne kadar tüm Holosen’den daha uzun.

İklim değişikliğinin bir faktör olmadığını söylemiyorum. Ama tek faktör olamaz.

İnsanlar, her yerde insanlar

Belki de bunun yerine, tarım gıda kıtlığına bir yanıttı. Avcılık ve toplanarak yeterince yiyecek alamıyorsanız, bunu tarımdan alabilirsiniz.

Gıda eksikliğinin sorun haline gelebileceği iki mekanizma vardır. Birincisi, ekosistemler tükenmiş olabilir: örneğin, insanlar hayvanları yok olmak için avlamış olabilirler, kendilerini uzun vadede yiyeceklerden mahrum bırakmış olabilirler. İkincisi, insan popülasyonları mevcut ekosistemlerin artık onları destekleyemeyeceği noktaya kadar büyümüş olabilir.

İkisi de hemen ikna edici görünüyor. Bir şey olursa, küresel iklim ısındıkça ekolojik koşullar iyileşti. Çin’in kuzey Çin’deki bir sitenin 2024’ü bir çalışması, ısınan iklimin lusher ekosistemine yol açtığını ve bu da toprağı geliştirdiğini ve sonuçta yerel halkın yaklaşık 8400 yıl önce çiftçiliğe başlamasını sağladığını buldu.

Benzer şekilde, nüfus baskısı bir faktör olsaydı, tarımın başlangıcına kadar olan yüzyıllarda tarımın icat edildiği, ancak başka yerlerde icat edildiği bölgelerde nüfus artışlarının kanıtlarını görmeyi beklerdik. Geçmiş nüfus eğilimleri kayıtlarımız kesinlikle düzensizdir, ancak doğu Akdeniz’de-insanların çiftçiliğe başladığı en iyi çalışılan bölgelerden biri-nüfusların yüzyıllar boyunca düştüğüne dair kanıtlar vardır.

Son yıllarda, araştırmacılar çiftçiliği benimseyen toplumların daha sosyopolitik nedenlerini araştırmaya başladılar. Bir öneri, güçlü mülkiyet haklarına yönelik ve toplumsal yaşamdan uzakta bir eğilimle bağlanmasıdır. Bu görüşe göre, insanlar çiftçiliğe geçti, çünkü kendi gıda malzemeleri üzerinde daha doğrudan kontrol sağladı ve topluluklarına olan güvenlerini azalttı.

Buna uygun olarak, insanların on binlerce yıldır “proto-tarım” uyguladıklarına dair kanıtlar var, az sayıda ürün geliştirirken kalorilerinin çoğunu av ve toplantıdan alıyor. Kooperatif avcılık için onları kullanmanın bir aracı olarak başlamış olabilecek köpeklerin evcilleştirilmesi de çiftçiliğe geçmeden çok önce gerçekleşmiş gibi görünüyor. Olmuş gibi görünen şey, bazı toplumların vurgularını yavaş yavaş kaydırdıkları, bahçelerinden daha fazla kalori alması ve diğer kaynaklardan daha azını daha az kaydırdıklarıdır. Başka bir deyişle, insanlar uzun zamandır çiftçilikle oynuyorlardı, sonunda bazıları içeri girene kadar.

Ama hala büyük bir “neden” ile kaldık. Çiftçilik gerçekten sosyopolitik bir seçim olsaydı, dış faktörler tarafından yönlendirilen bir şey değilse, neden bu kadar çok toplum aynı seçimi esasen aynı zamanda yaptı?

Bu tatmin edici olmayan bir son olma tehlikesi altındadır, bu yüzden çılgınca spekülasyon yapalım. Kendimi, Neandertallerin mi yoksa diğer homininlerin mi, sadece küçük bir şekilde ellerini bahçecilikte denediklerini merak ediyorum. Bunun herhangi bir kanıtının farkında değilim – aynı zamanda ciddi şekilde bakan kimsenin farkında değilim. Tıbbi bitkiler kullanan ve yiyeceklerini vahşi bitkilerle tatlandıran, yiyeceklerini işlemekten ve pişirmeden bahsetmiyorum. Ayrıca, daha açık bir habitat yaratmak için bir Avrupa ormanını temizlediklerini gösteren 2021 çalışması da yapıldı. Bahçeciliği mümkün kılmak için bazı önemli bilişsel veya fiziksel yeteneklerden yoksun olsaydı, ne olduğundan emin değilim. Ve eğer kendi küçük bahçelerine bakmaktan hoşlanıyorlarsa, bu türlerimize tam gelişmiş çiftlikler yaratmaya başlayacaktı.