Kuantum hesaplamanın temellerini atan Kaliforniyalı fizikçi ve Nobel ödüllü bir kişinin çalışmaları henüz bitmedi.
John Martinis son 40 yıldır çoğunlukla Kaliforniya’da şimdiye kadar yapılmış en hızlı bilgisayarları yaratmak için çalışıyor.
Şu anda 67 yaşında olan kişi, “Gerçekten emekli olamayacak kadar yaşlı olduğumda bunu yapmak benim mesleki hayalimden biri. Şimdi emekli olmalıyım ama bunu yapmıyorum” dedi.
San Pedro’da doğup büyüyen Martinis, Kaliforniya’daki lise öğretmenlerinin kariyerini sürdürmesinde kendisini etkilediğini söyledi. Bir fizik öğretmeninin konuyla ilgilenmesini sağladığını ve bir matematik öğretmeninin ona titizliği, iş ahlakını ve organizasyonu öğrettiğini söyledi.
The Times’a verdiği bir röportajda, sürecini göstermek yerine “Sanırım bundan önce çözümü yazardım” diye şaka yaptı.
1980’lerde UC Berkeley’de lisans son sınıf öğrencisiyken, daha sonra lisansüstü danışmanı olacak İngiliz fizikçi ve profesör John Clarke ve onunla doktora sonrası araştırmacı olarak çalışan Fransız fizikçi Michel Devoret ile tanıştı.
Profesör olarak çalıştığı UC Santa Barbara’da Salı günü düzenlediği basın toplantısında “Bu, iki harika insanın danışmanlığını yapmak harika bir deneyimdi” dedi. “Onlardan o kadar çok şey öğrendim ki tüm kariyerim boyunca orada sahip olduğumuz ruhu yeniden yaratmaya çalıştım.”
Martinis, 1980’lerin ortalarında büyük nesnelerle kuantum tünellemenin mümkün olduğunu kanıtlayan bir dizi deneyden oluşan doktora projesi nedeniyle Clarke ve Devoret ile birlikte 2025 Nobel Fizik Ödülü’ne layık görüldü; bu, kuantum bilgisayarların ve bu alandaki güncel araştırmaların çoğunun geliştirilmesinin temelini oluşturdu.
Hem Clarke hem de Devoret ABD’de yerleşiktir ve Kaliforniya Üniversitesi sistemiyle ilişkilidir; Clarke, Berkeley’de fahri profesördür ve Devoret, UC Santa Barbara’da profesördür.
Martinis, üniversitenin deneyleri destekleyen son teknoloji tesislerine dikkat çekerek, “Berkeley’i sevdim. Bu gerçekten harika profesörlerden ders almak harikaydı” dedi. “Bir öğrenci olarak sadece iyi bir bilim insanı olmaya odaklanabilirim.”
Martinis, Fransa’da doktora sonrası burs almaya devam etti, ardından ABD hükümetinin bir laboratuvarı olan Ulusal Standartlar ve Teknoloji Enstitüsü’nde çalıştığı Boulder, Colo.’ya geri döndü. 2008’de UC Santa Barbara’da profesör olarak çalışmak üzere Kaliforniya’ya geri döndü ve 2014’te Google onu ve Devoret’i herhangi bir insan süper bilgisayarından daha hızlı deneysel bir kuantum işlemci oluşturmak için işe aldı ve ekibi bunu beş yıl sonra tamamladı.
Martinis, “Bunun gerçekleşmesini sağlayan ve bu şeyi inşa etmek için bir vizyona sahip olmamızı sağlayan şey aslında onlarca yıldır yaptığımız tüm bu temel araştırmalardı” dedi.
UC Santa Barbara’yı sadece harika konumu ve hava koşulları nedeniyle değil, aynı zamanda gelişmiş tesisleri ve topluluğu nedeniyle bir iş yeri olarak seçti. Yarı iletkenler üreten mühendisler ve malzeme bilimcileri gibi diğer disiplinlerden araştırmacılar, ekibiyle özgürce iletişim kurabiliyor ve işbirliği yapabiliyor.
“Üniversitede yetenekli ve dost canlısı insanlarla çalışmak gerçekten çok özel” dedi. “Aslında işleri halledebilirsin.”
Martinis, ödülünü kutlamak için kendisine ulaşan eski öğrencilerden geri dönüş almaktan keyif aldığını söyledi. Derslerini aldıktan yıllar sonra öğrencilerle konuşmak ve hayatları üzerindeki etkisini kavramak canlandırıcı oldu. Yıllar boyunca yaptığı çalışmaların, ülke çapında binlerce insana iyi maaşlı iş yaratan bir endüstri yarattığını söyledi.
UC sistemini kültürü ve özel sektör ve hükümetle olan işbirliği nedeniyle övdü, ancak bunu yaşamımız boyunca görmeyi bekliyorsak ABD’deki kuantum bilgisayarlara yönelik araştırma ve geliştirmenin acilen hızlanması gerektiğini söyledi.
Martinis, 2020’de Google’dan ayrıldıktan sonra, gelişmiş yarı iletken çiplerin kullanılabilir kuantum bilgisayarlara ulaşmanın yolunun olduğu inancıyla 2022’de özel şirketi QoLab’ı kurdu. Şirketin, yarı iletken üretiminde yer alan diğer startup şirketleriyle ve akademik gruplarla işbirliği yapmaya başladığını söyledi.
Martinis, “Bu işbirlikçi modelin daha verimli olacağını düşünüyorum çünkü gerçekten çok sayıda ilginç fikir ediniyoruz” dedi. “Yakalamamız gereken çok şey var. Ama bir şeyler icat etmek için çok iyi bir atmosfer.”
