Yeni bileşiklerin geliştirilmesi ve enerji depolamanın yeni yolları, yorumcuların Çarşamba günü açıklanan Nobel Kimya Ödülü’nün adayları olabileceğini söylediği araştırma alanlarından bazıları.
Prestijli ödülün kazananı veya kazananlarının Stockholm’deki İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından saat 11:45’te (0945 GMT) açıklanması planlanıyor.
Kimya ödülü, Salı günü Britanyalı John Clarke, Fransız Michel Devoret ve Amerikalı John Martinis’in kuantum mekaniğini hayata geçirerek her türlü dijital teknolojinin geliştirilmesine olanak sağlayan çalışmaları nedeniyle onurlandırıldığı fizik ödülünün ardından geldi.
Kamu yayıncısı Sveriges Radio’nun bilim editörü Lars Brostrom, AFP’ye kimya ödülünün “iklim ve çevre için önemi olan bir şeye verilmesi gerektiğini” hissettiğini söyledi.
Yorumcular yıllardır Amerikalı-Ürdünlü Omar Yaghi hakkında konuşuyor ve Brostrom, Yaghi’nin çalışmalarının iklim şemsiyesi altına girebileceğini düşündüğünü söyledi.
Brostrom, “Çünkü bu kimya hem iklim hem de çevre ile ilgili her türlü şey için katalizör olabilir” dedi.
Yaghi, MOF (metal-organik çerçeve) olarak bilinen ve artık diğer şeylerin yanı sıra toksinleri emebilen ve arındırabilen, katalizör görevi görebilen ve hatta çöl havasındaki suyu emebilen ticari ürünlerde kullanılan, özelleştirilmiş bir tür gözenekli malzeme geliştirdi.
‘Yeşil kimya ödülü’
Yaghi’nin adı daha önce de teknolojinin öncüleri olarak kabul edilen Japonya’daki Susumu Kitagawa ve Makoto Fujita ile birlikte anılmıştı.
MOF’lar alanında öne çıkan bir diğer kişi ise Northwestern Üniversitesi’nde profesör olan Batı Şeria doğumlu Amerikalı Omar K. Farha’dır.
Araştırma firması Clarivate’te araştırma analizine başkanlık eden David Pendlebury’ye göre, “yeşil kimya ödülü” için bir diğer aday da “yeni pil teknolojilerine” katkılarından dolayı Fransız Jean-Marie Tarascon’dur.
Nobel tahminlerini bir araştırmacının yaptığı alıntılara dayandıran Clarivate, Tarascon’u “enerji depolama ve dönüştürme teknolojisindeki temel ilerlemeler ve yeni uygulamalar” nedeniyle öne çıkardı.
Yorumcular arasında sık sık anılan bir diğer isim de Tayvanlı Amerikalı biyokimyacı Chi-Huey Wong’dur. Bilim dergisi Chemistry Views’ın “karmaşık karbonhidratların ve glikoproteinlerin sentezi ve bunların terapötik bağlamlarda uygulanmasını kolaylaştıran” öncü yöntemlere öncülük etmesiyle tanındığını belirtti.
Chemistry Views ayrıca “ilaç dağıtım sistemleri, biyomateryaller ve doku mühendisliği” alanlarında çalışmalarıyla tanınan ABD’li kimya mühendisi Robert Langer’dan da yarışmacı olarak bahsetti.
Ayrıca, son on yılda hücreleri kontrol etmek için ışığı kullanarak optogenetik alanını geliştirme konusunda olası bir ödül sahibi olarak anılan ABD’li psikiyatrist ve nörolog Karl Deisseroth da listelendi.
Dergide, inorganik kimya ve “yeni bileşiklerin ve malzemelerin sentezi” ile tanınan Alman Herbert W. Roesky’den de bahsedildi.
Tipik Nobel materyali
Brostrom, araştırmaları “canlı hücrelerimizdeki moleküllerde elektronların nasıl hareket ettiğini” inceleyen Amerikalı kimya mühendisi Harry B. Gray’in de çok konuşulmaya başladığını kaydetti.
Brostrom, “Bu, fotosentez ve hücresel enerji kullanımı gibi şeyler için temel bir önkoşuldur. Tipik Nobel Ödülü malzemesi” dedi.
Geçtiğimiz yıl kimya ödülü, hesaplama ve yapay zeka yoluyla yaşamın yapı taşları olan proteinlerin yapısının kodunu kırmaya yönelik çalışmaları nedeniyle Amerikalı David Baker ve John Jumper ile Britanyalı Demis Hassabis’e verildi.
Pazartesi günü Nobel Tıp Ödülü, insan bağışıklık sistemi üzerine araştırma yapan ABD-Japon üçlüsüne verildi.
ABD’den Mary Brunkow ve Fred Ramsdell ile Japonya’dan Shimon Sakaguchi, immünolojik “güvenlik görevlilerini” tanımlamaları nedeniyle Nobel jürisi tarafından tanındı.
Kimya ödülünü Perşembe günü edebiyat ödülü, Cuma günü ise çok izlenen Nobel Barış Ödülü takip edecek.
Ekonomi ödülü, 2025 Nobel sezonunu 13 Ekim’de tamamlayacak.
Nobel, bir diploma, bir altın madalya ve bir disiplinde birden fazla kazanan olması durumunda paylaşılacak 1,2 milyon dolarlık bir çekten oluşuyor.
Ödül kazananlar, ödüllerini 10 Aralık’ta Stockholm’de düzenlenecek resmi törenle İsveç Kralı Carl XVI Gustaf’ın elinden alacak.
Bu tarih, vasiyetinde ödülleri yaratan bilim adamı Alfred Nobel’in 1896 yılındaki ölüm yıldönümü.
