18 Şubat’ta Kafue Nehri, Zambiya’daki kontaminasyon, balıkların kitlesel ölümüne yol açtı. Suyu ölümcül gri ve bitişik tarım arazileri zehirlendi. Kitwe kasabasının yarım milyon sakinine sağladığı içme suyu aniden kesildi.
Raporlar, bu felaketin Chambishi Tayt depolama tesisinin başarısızlığından kaynaklandığını göstermektedir. Kuyruklar, değerli malzemeler ezilmiş cevherlerden çıkarıldıktan sonra kalan karışık sıvı katı maden atıklarıdır.
Genellikle, ideal olarak yönetilen ve güvende tutulan kaya (ve diğer maden atıklarından) yapılan barajlarla yerinde tutulan su tutmalarında saklanırlar. Bu depolama gereklidir, çünkü atıklar genellikle yüksek konsantrasyonlarda potansiyel olarak toksik, radyoaktif ve aşındırıcı elemanlar içerir.
Ancak atık depolama tesisleri başarısız olabilir ve başarısız olabilir. Chambishi yetmezliğine, asidik su içeren iki atık havuzu arasındaki bir duvardaki bir kırılmadan kaynaklandı. Kafue Nehri’nin bir koluna ve daha sonra nehre giren 20.000 Olimpik yüzme havuzuna eşdeğer elli milyon litre bu su.
Kafue, yaklaşık 5 milyon kişiye su sağlayan ve balıkçılık ve tarımı destekleyen 990 mil (1.600km) Zambiya’dan akan bir yaşam çizgisidir. Bu yaşam çizgisi, bu başarısızlığın devam eden hasarıyla hala tehdit ediliyor.
Chambishi yalnız değil. Bolivya, Gana, Filipinler ve Endonezya’da belgelenen diğerleri 2025’in ilk üç ayında belgelenen altı büyük atık olayından biridir.
Taytlar ve Geçişler
Kuyruklar, toplumun metaller ve malzemeler için iştahının bir ürünüdür. Enerji geçişi, dijitalleşme ve geliştirme için teknolojilere yönelik artan talep ile metal ve malzeme üretimi ve atık hacimleri büyük ölçüde artmaya ayarlanmıştır.
Güvenli depolama için uygun sitelerin belirlenmesi daha zor hale gelecektir. Daha fazla atık üretildikçe alan daha fazla prim haline gelecek ve riskler değişen iklim ve büyüyen küresel nüfus ile gelişecektir. Örneğin, madencilik başlamadan önce geliştirilen depolama tesisi planları artık operasyonun ömrü boyunca amaçlanan kullanımları için uygun olmayabilir.
Kuyrukları güvenli bir şekilde saklama ve yönetme yeteneği, metal projelerinin geliştirilmesinde önemli bir faktördür. Uzatma gereği, bu adil ve sorumlu bir enerji geçişini sağlamak için temeldir.
Küresel Sanayi Yönetimi ve Uluslararası Madencilik Konseyi ve Mineral Management Council Konseyi gibi bağımsız kuruluşlar ve endüstri organları tarafından geliştirilen atıkların yönetimini ve izlenmesini geliştirme girişimleri. Bu girişimler kapsamlı olsa da, geçmiş atık depolama uygulamalarından elde edilen riskleri en aza indirmez veya ilgili tüm maliyetleri ele almazlar.
Çok çeşitli teknik, sosyal ve çevresel belirsizlikler, atık depolama tesislerinin yönetimi ile bağlantılıdır. Bu belirsizlikler, gelecekteki maliyetlerin indirilmesi gibi finansal uygulamalarla birleştiğinde, madencilik projesi nakit akışlarında ve gelecek nesiller için büyük maliyetler için gelecekteki maliyetlerin (uzun vadeli atık yönetimi ve rehabilitasyon gibi) hafife alınmasına neden olabilir.
Gerçek uzun vadeli maliyetleri tam olarak anlamadan, iyileştirilmiş atık yönetimi için ekonomik durum yapmak çok daha zor hale gelir.
Riskleri azaltmak ve sonuçları iyileştirmek
Kısa, orta ve uzun vadede atıkların maliyetini ölçmek için iyileştirilmiş mekanizmalar, atık depolama tesislerinin başarısız olsun ya da olmasın, bu uzun vadeli mirasların madencilik miraslarını yeterince finanse etmek için gereklidir. Üretilen atık hacimlerini azaltma mekanizmaları sadece bir madenin ömrü boyunca proje ekonomisini geliştirme potansiyeline sahip olmakla kalmaz, aynı zamanda bir madenin yaşamı sırasında ve ötesinde sosyal ve çevresel sonuçları da artırabilir.
Kuyruklar, yeşil geçiş ve karbon yakalama ve depolama için yapı ve kritik metaller için agrega malzemelerinin kaynakları olarak kullanılabilir. Bununla birlikte, bu fırsatlar bağlama özel olacaktır ve atık azaltma ve sorumlu yönetime tek bedene uyan bir yaklaşım olmayacaktır.
Hassas sondaj yoluyla seçici madencilik veya yerinde elektrokinetik “anahtar deliği” teknikleri ve jeotermal sulardan metallerin çıkarılması gibi yeni madencilik paradigmaları, atık üretmeden bazı metalleri çıkarma yeteneği verebilir.
Kazık deposundaki yenilikler, işlenmiş yeraltı madencilik tünellerini doldurmak için atık kullanmak gibi, toprak kaymalarından, tozdan, sızıntılardan ve diğer tehlikelerden kaynaklanan riski ortadan kaldırabilir. Bu çabalarla bile, atık depolama tesisleri kullanılmaya devam edecek ve yönetilmesi gerekecektir.
Kazanmalardan olumsuz etkilenen ortamların azaltılması, geri kazanılması ve yenilenmesi işbirlikçi yaklaşımlar gerektirecektir. Finansman, sorumlu atık yönetimi için açık bir engeldir. Kazanma miraslarının gerçek sosyal, çevresel ve ekonomik maliyetlerini bilmeden, bu engelin sorumlu yönetime geçme yeteneği engellenir.
