Sonuçta Mars’ta yaşam gerçekten var mıydı? Ne yazık ki bu konuda henüz kesin bir kanıt bulunmuyor. Yine de, Mars’taki gizemli kumul vadilerinin ardındaki itici gücün bir tür yaşam biçimi olduğu görülüyor. Utrecht Üniversitesi’nden yer bilimci Dr. Lonneke Roelofs, bu olukların nasıl oluştuğunu araştırdı. Bir test kurulumunda CO bloklarının2 buz bu olukları benzersiz bir şekilde “kazdı”.
Roelofs, “Dune filmindeki kum solucanlarını izliyormuşum gibi hissettim” diyor. Bulguları şu adreste yayınlandı: Jeofizik Araştırma Mektupları.
Diğer araştırmacılar daha önce bu blokların olukların oluşumunda rol oynayabileceğinden şüpheleniyorlardı. Roelofs artık bunu CO kullanarak kanıtladı2 Buz blokları aslında bir deneyde o çukurları kazıyor; bu, Dünya’da bilmediğimiz ve daha önce hiç kimse tarafından gözlemlenmemiş bir olgu.
Süblimasyon
Mars kışında eksi 120 santigrat derece olduğunda kum tepelerinde buz oluşur. Kışın sonunda kumul yamaçları ısınır ve bazıları bir metre uzunluğa kadar olan buz blokları kırılır. İnce atmosfer ve sıcak kumul kumu ile buz arasındaki büyük sıcaklık farkı nedeniyle, buzun alt kısmı anında gaza dönüşüyor; bu olaya süblimleşme adı veriliyor. Bir kilo gaz, aynı ağırlıktaki buzdan çok daha fazla yer gerektirdiğinden, buz tabiri caizse patlar.
Roelofs, “Simülasyonumuzda, bu yüksek gaz basıncının bloğun etrafındaki kumu her yöne nasıl fırlattığını gördüm” diyor. Sonuç olarak blok kendini eğime gömüyor ve küçük yerleşik kum sırtlarıyla çevrili bir oyukta sıkışıp kalıyor. “Ancak süblimleşme süreci devam ediyor ve dolayısıyla kum her yöne savrulmaya devam ediyor.”
Bu işlem nedeniyle blok yavaş yavaş aşağıya doğru hareket ederek arkasında her iki yanında küçük kum çıkıntıları olan uzun, derin bir oyuk bırakıyor. Bu tam olarak Kızıl Gezegen’de de bulunan oluk türüdür.
Lonneke Roelofs, Mars gezegenindeki manzarayı oluşturan süreçleri araştırıyor. Örneğin geçen yıl CO2’nin süblimleşmesiyle ilgili araştırmasını yayınladı.2 Mars enkazının itici gücü olarak buz akıyor. Bu akışlar krater duvarlarında derin oluklar keser.
Roelofs, “Fakat bu araştırmadaki oluklar farklı görünüyordu” diye açıklıyor. “Dolayısıyla bunun arkasında farklı bir süreç vardı ama hangisi? Ben de bunu keşfetmeye koyuldum.”
Mars odası
Yüksek lisans öğrencisi Simone Visschers ile birlikte bu sıra dışı kum oluklarının ardındaki gizemi çözmek için İngiltere’nin Milton Keynes şehrine gitti. Açık Üniversite’de bir “Mars odası” vardır: Mars koşullarını simüle etmek için bir tesis.
“Farklı diklik açılarında bir kumul eğimini simüle ederek çeşitli şeyler denedik. Bir blok CO2’nin geçmesine izin verdik.2 Araştırmacı, yokuşun tepesinden buz düştüğünü ve ne olduğunu gözlemlediğini belirtiyor. “Doğru eğimi bulduktan sonra nihayet sonuçları gördük. CO2 buz bloğu yamacı kazmaya ve tıpkı bir köstebek ya da Dune’daki kum solucanları gibi aşağı doğru hareket etmeye başladı. Çok tuhaf görünüyordu.”
Peki bu buz blokları tam olarak nasıl oluşuyor? “CO2 Mars’ın güney yarımküresinin yarısında çöl kumullarında buz blokları oluşuyor. Kış aylarında bir CO tabakası2 Kumul alanının tüm yüzeyinde, bazen 70 cm kalınlığa kadar buz oluşur. İlkbaharda bu buz ısınmaya ve süblimleşmeye başlar.
“Bu buzun son kalıntıları kumul tepelerinin gölgeli tarafında yer alıyor ve burası sıcaklık yeterince yüksek olduğunda blokların kırıldığı yer. Bloklar yamacın dibine ulaşıp hareket etmeyi bıraktıktan sonra buz, tüm CO2’ye kadar süblimleşmeye devam ediyor.2 buharlaştı. Geriye kumulun dibindeki kumdaki bir oyuk kaldı” diyor Roelofs.
Neden Mars?
Bu gezegen neden insanları bu kadar büyülüyor? “Mars bizim en yakın komşumuzdur. Güneş sistemimizin ‘yeşil bölgesine’ yakın olan tek kayalık gezegendir. Bu bölge, yaşam için bir ön koşul olan sıvı suyun varlığını mümkün kılacak kadar güneşten tam olarak yeterince uzaktadır. Dolayısıyla yaşamın kökeni ve olası dünya dışı yaşam hakkındaki sorular burada çözülebilir” diyor Roelofs.
“Ayrıca, diğer gezegenlerin peyzaj yapılarının oluşumuna ilişkin araştırma yapmak, Dünya hakkında düşünmek için kullanılan çerçevelerin dışına çıkmanın bir yoludur. Bu, biraz farklı sorular sormanıza olanak tanır ve bu da gezegenimizdeki süreçler için yeni anlayışlar sağlayabilir.”
