Bilim adamları, virüs benzeri nanopartiküller üretmek için mRNA aşıları tasarlıyorlar; bu, bu aşılama yaklaşımlarından herhangi birinin kendi başına olduğundan daha az yan etkiyle daha güçlü bir bağışıklık tepkisine yol açacaktır.
Bir virüsün mRNA’sını (turuncu şeritler) taşıyan bir lipit nanopartikülünün enine kesitinin bilgisayar çizimi
Virüslere benzeyen aşılar genellikle daha güçlü bir bağışıklık tepkisi üretirken, mRNA versiyonlarının yapımı çok daha hızlı ve daha ucuzdur. Artık mevcut covid-19 mRNA aşılarında olduğu gibi yalnızca tek tek proteinler yerine virüs benzeri nanopartikülleri kodlayan mRNA aşıları biçiminde her iki dünyanın da en iyisini elde ediyoruz.
Seattle’daki Washington Üniversitesi’nden Grace Hendricks ve meslektaşları, covid-19 nanopartikül aşısının mRNA versiyonunun farelerde standart mRNA aşısından 28 kat daha yüksek bir bağışıklık tepkisi ürettiğini gösterdi.
Hendricks, mRNA aşılarının bazı nahoş ama hafif yan etkilerinin, vücudun enjekte edilen mRNA’lara ve bunların içinde yer aldığı yağlı parçacıklara karşı anında tepki vermesinden kaynaklandığını söylüyor. Daha güçlü aşılarla doz düşürülebilir. “Dolayısıyla önemli bağışıklık tepkisi aynı kalıyor, ancak daha küçük bir doz verdiğiniz için yan etkiler daha düşük olacaktır” diyor.
İlk aşılar, çok etkili olan ancak bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler için riskli olabilen, zayıflatılmış “canlı” virüslerden oluşuyordu. Daha sonra, daha güvenli ancak üretimi zor olan “ölü” virüsler içeren etkisizleştirilmiş aşılar geldi.
Bir sonraki ilerleme, tipik olarak virüslerin yalnızca dış proteinlerini içeren protein alt birim aşılarıydı. Bunlar inaktive aşılardan bile daha güvenlidir, ancak serbest yüzen proteinler güçlü bir bağışıklık tepkisi oluşturma eğilimindedir.
Böylece aşı tasarımcıları, bağışıklık sistemi açısından virüs gibi görünen ancak protein alt birim aşıları kadar güvenli olan dikenli toplar oluşturmak için viral proteinleri küçük kürelere yerleştirmeye başladı. Bunu yapmanın bir yolu, mevcut proteinleri, aşı nanoparçacıkları olarak bilinen viral proteinlerin onlardan çıkıntı yapacağı küçük toplar halinde kendiliğinden birleşecek şekilde değiştirmektir.
Pandemi sırasında Hendricks’in meslektaşları Skycovion adında bir covid-19 nanopartikül aşısı yarattı. Güney Kore’de 2022’de onaylandı, ancak o zamana kadar mRNA aşıları zaten büyük bir avantaj elde etmişti, bu nedenle yaygın olarak kullanılmıyordu.
mRNA aşılarının üretimi, protein bazlı aşılara göre çok daha hızlı ve kolaydır çünkü bunlar, protein yapımına yönelik tariflerden oluşur ve bu proteinlerin yapımının zor kısmını vücudumuzdaki hücreler gerçekleştirir. Birinci nesil mRNA aşıları tarafından kodlanan viral proteinler, sonunda hücrelerin dışından çıkıntı yapar ve serbest yüzen proteinlerden daha iyi bir bağışıklık tepkisi üretir, ancak nanopartikül aşılar kadar etkili değildir.
Şimdi Hendricks ve meslektaşları Skycovion’u kodlayan mRNA’lardan oluşan bir aşı oluşturarak her iki yaklaşımın avantajlarını birleştirdi. Aşı proteinleri hücrelerin içinde üretildiğinde, kendilerini nanopartiküller halinde birleştiriyor; farelerde yapılan çalışmada etkinlik belirtileri görülüyor.
Hendricks, “Bu sadece genetik aktarımın konseptinin kanıtıydı” diyor. Kendisi ve meslektaşları halihazırda gribe, kansere neden olabilen Epstein-Barr’a ve diğer virüslere karşı mRNA ile başlatılan nanopartikül aşılar üzerinde çalışıyorlar.
Kaliforniya’daki Scripps Araştırma Enstitüsü’nden HIV aşıları geliştiren William Schief, “Aşılar için mRNA tarafından başlatılan protein nanoparçacıklarının vaadi konusunda heyecanlıyım” diyor. “İşbirlikçilerim ve ben, klinik deneylerde mRNA ile başlatılan iki nanopartikül ve fare modellerinde bu tür birkaç nanopartikül ile harika immünojenisite sonuçları yayınladık. Bu yeni makale, çalışmanın bütününe güzel bir katkı sağlıyor.” Ancak mRNA aşılarının potansiyeline rağmen ABD yakın zamanda bunların geliştirilmesine yönelik finansmanda büyük kesintiler yaptığını duyurdu.
