Rüzgar kuruyup sertleşen kıyı şeridinde tozu kaldırıyor, çatlaklar kil gibi açılıyor. Yazın sonunda bile suların normalde parladığı koylarda şimdi taşlar görünür halde. Yerel rehberler “su takvimle gelmiyor” diyor; yağış, buharlaşma ve insan kullanımı arasındaki denge bozulmuş durumda. Bu kırılganlığın ortasında parkın kıyı ekosistemleri alarm veriyor.
Kuraklığın fotoğrafı
Kıyı çizgisi birçok noktada metrelerce geri çekildi; yeni oluşan sığlıklar alg patlamalarını tetikliyor. Gündüzleri artan buharlaşma, geceleri serinlik bile telafi edemiyor. Bir balıkçı şöyle diyor: “Gölün çekildiğini artık metreyle ölçüyoruz.”
Nedenler ve hızlanan döngü
Bölgede kar örtüsü daha geç tutuyor ve daha erken eriyor; bu da ilkbahar taşkınlarını zayıflatıyor. Gölü besleyen akarsularda yukarı havza su çekimleri ve sulama kanalları akımı zayıflatıyor. Sıcak dalgalarıyla birlikte, buharlaşma kuraklığı derinleştiren bir geri besleme yaratıyor.
Canlılar için alarm
İnci kefali, üremek için tatlı sulara yükselirken düşük debiler göçe engel oluyor. Sığlaşan deltalar, kıyı kuşlarının beslenme alanlarını daraltıyor; yuvalar daha sık bozuluyor. “Su artık harita gibi durmuyor, her gün yer değiştiriyor” diyor bir kuş gözlemcisi.
Ekonomi ve topluluklar
Kıyı turizmi, çekilme ile iskelelerin karada kalmasından etkileniyor; tekne turları rotalarını kısaltıyor. Balıkçılar değişen mevsimsellik ve sıklaşan av kısıtları ile uyum arıyor. Kıyıdaki küçük işletmeler belirsizlik yüzünden stok ve planlarını yeniden düzenliyor.
Kıyas: önce ve şimdi
Aşağıdaki tablo, sahadan gelen gözlemler ve bölgesel eğilimleri özetleyen nitel bir karşılaştırmadır.
| Göstergeler | Geçmiş (nispeten dengeli) | Bugün (kuraklık baskısı) |
|---|---|---|
| Göl seviyesi | Mevsimsel, öngörülebilir | Düşük, değişken |
| Kıyı çizgisi | İstikrarlı, sabir | Geri çekilmiş, kademeli |
| Üreme akışları (akarsular) | Yeterli, süreklilik | Zayıf, kesintili |
| Kuş gözlenebilirliği | Zengin, çeşitli | Azalmış, parçalı |
| Alg/fitoplankton riskleri | Düşük-orta, kontrollü | Artan, sıcak dönemlerde |
| Toprak tuzluluğu (kıyı şeridi) | Düşük, yerleşik | Yükselen, tuz lekeleri |
| Yangın riski (sazlık) | Mevsimsel, sınırlı | Uzayan, şiddetli |
“Eskiden suyu mevsim bilir, takvimle eşlerdik; şimdi bulutların keyfine bakıyoruz” diyen bir çiftçinin sözleri, belirsizliği özetliyor.
Bilim ne söylüyor?
Uydu görüntüleri kıyıdaki değişimi net gösteriyor; sığ alanların genişlemesi, ısı adalarının kıyıda belirmesi dikkat çekiyor. Yerinde yapılan ölçümlerde artan iletkenlik, buharlaşma ile yoğunlaşan tuzluluğa işaret ediyor. Mevsim içi yağış düzensizliği, besleyen derelerin nabzını kısaltıyor.
Doğa tabiatın aklıdır: uyum yolları
-
- Akarsu ağızlarında geçici “doğa-uyumlu” su bekletme yapıları ve göç koridorlarının açılması; kıyı sazlıklarının restorasyonu ile yangın kuşakları. Kentlerde gri yerine yeşil altyapı: geçirgen yüzeyler, yağmur bahçeleri. Tarımda kademeli damla sulamaya geçiş ve tuzluluğa dayanıklı çeşitler. Kıyıda yapılaşma şeridinin geriye çekilmesi ve su seviyesi senaryolarına göre planlama. Yurttaş bilimi ile kıyı çizgisi izleme, açık veri paylaşımı. Mevsimsel koruma dönemleriyle balık ve kuş alanlarının dinlendirilmesi.
Yönetim ve politika açığı
Havza ölçeğinde koordinasyon, park sınırlarının ötesindeki etkileri hesaba katmadan mümkün değil. Su tahsisinde ekosistem için asgari akışların tanınması, kurak yıllar için tetikleyici kuralların önceden belirlenmesi gerekiyor. Kıyı kullanım izinleri, uydu ve saha denetimi ile şeffaf biçimde izlenmeli.
Kültür ve hafıza
Göl, yalnızca bir su kütlesi değil; dilde, mutfakta, müzikte yeri var. Kıyıda yürürken taşların arasında eski bir iskeleden kalma halkalar, suyun nereden çekildiğini fısıldıyor. Bu hatırayı korumak, hem doğa hem insan için bir söz vermek demek.
“Çare aramak için elimizde zaman varken, suyu akıllıca kullanmayı öğrenmeliyiz.” Bu cümle, sahadaki herkesin ortak duygusu gibi yankılanıyor. Kuraklık, tek bir mevsimin değil, tüm bir yaklaşımın sınavı haline gelmiş durumda.
