COP30’da masaya yatırılan girişimler, hangi ülkelerin en savunmasız durumda olduğunu değerlendirmeyi, endüstrileri temizleme çabalarını desteklemeyi ve tropik ormanların korunması için ödeme yapmayı amaçlıyor
Güney Afrika’da bir güneş enerjisi santrali – temiz enerjiye destek COP30’da tartışılacak
10 Kasım’da Brezilya’nın Belém kentinde başlayacak olan bu yılki COP’un, iklim değişikliğiyle mücadeleye yönelik yeni ve büyük bir uluslararası anlaşmayla sonuçlanması pek olası değil; bunun yerine, mevcut anlaşmaların nasıl işleyeceğine ilişkin ayrıntıların netleştirilmesine odaklanılacak.
Ülkelerin, zirveden önce ulusal olarak belirlenen katkılar (NDC’ler) olarak bilinen, emisyonları azaltmaya yönelik güncellenmiş taahhütlerini sunmaları gerekiyordu. İklim hedeflerini blok olarak belirleyen Avrupa Birliği ve Hindistan’ın geride kaldığı 195 Paris Anlaşması imzacısından yalnızca 67’si Ekim ayı sonu itibarıyla planlarını güncellemişti. Bu arada Donald Trump’ın Paris Anlaşması’ndan çekilmesi, Aralık 2024’te Joe Biden başkanlığında sunulan ABD hedeflerini fiilen geçersiz kıldı.
Daha olumlu bir kayda göre Çin, net sera gazı emisyonlarını 2035 yılına kadar en yüksek seviyelere göre yüzde 7 ila 10 oranında azaltma sözü verdi. Dünyanın 2°C ısınmasını önlemek için yeterli olmasa da, bu, ülkenin ilk mutlak emisyon azaltma hedefi olarak ilerlemenin bir işareti. WWF’nin küresel iklim ve enerji lideri Manuel Pulgar-Vidal, “Geçmişte gördüklerimizden ileriye doğru gerçek bir adım; bunu olumlu olarak görmeliyiz” diyor.
İklim değişikliğine uyum
Gündemde hem iklim değişikliğini yavaşlatmak hem de ona hazırlanmak açısından önemli olabilecek iki büyük madde var.
Brezilya, dünyanın temiz enerjiye ekonomik sıkıntı yerine istihdam ve büyüme kaynağı olarak geçişini yeniden çerçeveleyecek yeni bir girişim olan Adil Geçiş için Belém Eylem Mekanizmasını zorluyor. Buradaki fikir, enerji, madencilik veya tarım gibi belirli sektörleri dönüştürürken ülkeleri desteklemektir. Endüstrileri temizlemek ve fonları değişikliklerden etkilenen topluluklara yönlendirmek için taahhütler, hedefler ve sistemler içermesi bekleniyor.
Ancak iklim değişikliğinin can yaktığı gerçeğiyle birlikte COP’un odak noktası, iklim değişikliğini durdurmak yerine ona uyum sağlamaya doğru kayıyor gibi görünüyor. İklim düşünce kuruluşu Stratejik İklim Riskleri Girişimi’nden Laurie Laybourn, “1’den 29’a kadar olan COP’lar tek bir iklim gerçekliğinde yaşandı ve şimdi yeni bir gerçeklikteyiz. Bunun doğrudan sonucu olarak insanları daha güvenli hale getirmek zorundayız” diyor.
Diğer bir girişim olan Küresel Uyum Hedefi (GGA), ülkelerin iklim değişikliğine karşı ne kadar savunmasız olduklarını ölçen ve karşılaştıran ilk girişimdir. Sel riski ve gıda güvenliği gibi 100 civarında göstergenin yer alması bekleniyor. GGA, dünyanın finansman için hangi ülkelere öncelik verildiğine karar vermesine yardımcı olmalı, dolayısıyla en kötü etkilerle karşı karşıya kalanlar için finansmanın kilidini açmak için gerekli bir adımdır.
Ancak Laybourn, dünya liderlerinin hafifletme pahasına uyum sağlamaya fazla kapılmamaları gerektiğini söylüyor. “Azaltma önlemlerinin geri planda kaldığı bir senaryo var ancak bu bir çıkmaz sokak çünkü daha az azaltma daha fazla uyum ihtiyacı anlamına geliyor ve bir felaket döngüsüne saplanacağız.”
Finans açığının giderilmesi
Zengin ülkelerin, gelişmekte olan ekonomilerin iklim değişikliğine uyum sağlamasına ve iklim değişikliğini önlemesine yardımcı olmak için gereken finansmanı sağlayamaması nedeniyle Brezilya, Bakü’den Belém’e Yol Haritası ile finansmanı yeniden rayına oturtmayı umuyor. Hedef, küresel iklim finansmanını 2035 yılına kadar yılda 1,3 trilyon dolara çıkarmak.
Düşük gelirli ülkeler, yüksek emisyonları onları yavaş yavaş su altına iten veya mahsullerini öldüren zengin ülkelerden hibe almak için baskı yapıyor. Zengin ülkeler parayı özel yatırım, borç takasları, kalkınma bankası finansmanı veya Tropikal Ormanlar Sonsuza Kadar Tesisi (TFFF) gibi yenilikçi finansman girişimleri yoluyla bulmaya çalışacak.
TFFF’nin, ormanların korunmasını özel yatırım yoluyla finanse etmek amacıyla COP30’da resmi olarak faaliyete geçmesi bekleniyor. Brezilya ve diğer ülkeler, fona ilk yatırımla garanti verecek, böylece fon daha sonra büyük özel yatırımcılardan düşük faizle yaklaşık 100 milyar dolar borçlanabilecek. TFFF daha sonra borç aldığı parayı daha yüksek getirili sürdürülebilir projelere yeniden yatıracak ve elde edilen karı doğrudan ormanlarını koruyan ülkelere ödeyecek.
Brezilya zaten ilk milyar doları yatırdı ve Dünya Bankası Ekim ayı sonlarında fona ev sahipliği yapacağını duyurdu. TFFF, dünyanın küçülen ormanlarını korumak için yılda 4 milyar dolar üreten, kendi kendine sürdürülebilir yeni bir koruma modeli olabilir.
COP’ta az sayıda iddialı açıklama beklenirken, TFFF’nin başarılı olması yönünde baskı artıyor ancak ülkelerin bunu ciddi şekilde desteklemesi ve aralarında 10 milyarlarca dolar yatırım yapması gerekecek.
İsviçreli iklim finansmanı danışmanlığı Morphosis’ten Simon Zadek, “TFFF’nin lansmanı, uluslararası iklim müzakerelerinin sorunlu olduğu bir dönemde muhtemelen yüksek bir nokta olacak ve iklimin ciddi şekilde bozulduğu bir geleceğe doğru ilerlerken başarısı diğerlerine önemli bir sinyal olacak” diyor.
