4500 yıldan fazla bir süre önce Mısır’da yaşayan bir adamın genomu, antik toplum hakkında yeni bir pencere sunuyor ve Mezopotamya ile bağlantılara işaret ediyor
Eski Mısır’daki çömlekçileri tasvir eden Theban Necropolis’ten bir fresk
İlk kez, eski Mısır’dan bir kişinin tam genomu dizildi. DNA, muhtemelen 4500 yıl önce yaşayan bir çömlekçi olan yaşlı bir adamın kalıntılarından toplandı.
Eski Mısır, DNA’sının yaklaşık beşte birini Mısır’ın 1000 kilometreden fazla doğusunda Orta Doğu’daki verimli hilalde yaşayan atalardan miras aldı. Bu, mesafelerine rağmen Mısır ve Mezopotamya’daki toplumların bağlandığını göstermektedir.
Ceset, 1900’lerin başında Mısır’daki Beni Hasan yakınlarındaki bir nekropol olan Nuwayrat’tan kazıldı. Kaya kesilmiş bir mezara yerleştirilmiş bir çömlek gemisinde bulundu. Bugün kalıntılar, Liverpool, İngiltere’deki Dünya Müzesi’nde tutuluyor.
Liverpool John Moores Üniversitesi’nden Adeline Morez Jacobs, “Aslında doğrudan radyokarbon bu bireyin kalıntılarına çıkabiliriz” diyor. MÖ 2855 ve 2570 arasında öldü. Bu, MÖ 3150 ila 30 arasında yayılan eski Mısır tarihinde oldukça erken yaşadığı anlamına geliyor.
İskelet ve DNA, bireyin erkek olduğunu gösterdi. Adamın artritine ve diğer belirtilere dayanarak, muhtemelen 44 ila 64 yaş arası – muhtemelen yaşlı tarafta olduğu tahmin ediliyordu. Liverpool John Moores Üniversitesi’nde de Joel Irish, “Muhtemelen ölüm anında 60’lı yaşlarında, bu zaman dilimi için inanılmaz derecede eski” diyor.
İnsanın sosyal konumu belirsizdir. “Üst sınıf bir mezar olurdu,” diyor Irish. Ancak iskeleti sert, fiziksel bir hayatı olduğunu gösteriyor. Özel hasara dayanarak, aşağıya bakmak, öne eğilmek ve kollarını önünde tutmak için çok zaman harcadı, diyor Irish. Ayrıca sert yüzeylerde uzun süre oturdu. Farklı Mısır mesleklerinin korunmuş görüntülerine dayanarak, araştırmacılar en olası mesleğinin bir çömlekçi olduğunu düşünüyor.
Dişlerinin köklerinden örnekleri kullanarak, ekip adamın tüm genomunu sıralayabildi. Daha önce, 1000 yılı aşkın bir süredir yaşayan üç eski Mısırlı’dan kısmi genom elde etmek mümkün olmuştu.
İsrail’deki Hayfa Üniversitesi’nde Shirly Ben-Dor Evian, “Eski Mısır’dan çok az genetik sıralamamız var” diyor.
Bunun nedeni, bölgenin sıcak ikliminin DNA’yı daha hızlı bozmasıdır. Londra’daki Francis Crick Enstitüsü’nde ekip üyesi Pontus Skoglund, sıralamayı “uzun bir atış” olarak adlandıran ekip üyesi Pontus Skoglund, “Çok sıcak” diyor.
İngiltere’deki Aberdeen Üniversitesi’ndeki Linus Girdland-Flink, “Pot gömülmesinin, pot gömülmesinin yerleştirildiği kaya kesilmiş mezarla birlikte istikrarlı bir ortam sağladığını varsaydık” diyor.
Adamın genetik soyunun yaklaşık yüzde 80’i beklendiği gibi Kuzey Afrika idi. Ancak geri kalan yüzde 20’si, günümüz Irak, Batı İran ve Suriye ve Türkiye’nin bölümlerini kapsayan coğrafi bir alan olan doğu verimli hilalden insanlarla eşleşti.
Ben-Dor Evian, birkaç olası açıklama var. “Kaşiflerin her zaman bir şey olduğunu düşünüyorum” diyor. Ayrıca, çiftçilik yaygınlaştıktan uzun süre sonra, “her zaman göçebe veya yarı-göçebe olmaya devam eden nüfus vardı” diyor. Bu halklar verimli hilal ve Mısır arasında DNA taşımış olabilirler.
Arkeologlar zaten eski Mısır ve Mezopotamya arasındaki bağlantılar buldular. “Mezopotamya ile sanatsal motifleri paylaşmaya dayanan biraz kültürel bağlantılar vardı,” diyor Irish ve Lapis Lazuli gibi mallar takas edildi.
Yazmanın kökeni için bile sonuçlar olabilir. Morez Jacobs: Mezopotamya ve Mısır hiyerogliflerinde çivi yazısı “İlk yazma sistemleri neredeyse iki bölgede ortaya çıktı” diyor.
“Her iki yerde de yerel bir yazma icadı mıydı, (ya da) bir şekilde birbirlerini etkiliyorlar mıydı?” Ben-Dor Evian’a sorar. Eğer bir toplum yazmayı icat ettiyse, “fikir insanların bu hareketi yoluyla aktarılabilirdi” diyor. Bununla birlikte, bir genomun böyle kapsamlı bir sonuç çıkaracak kadar yakın olmadığını vurguluyor: “Bu zamanda Mezopotamya’da daha fazla Mısır materyali görmek istiyorum ve tam tersi.”
Tur
Eski Dünya, Kahire ve İskenderiye’nin Bilimsel Öncüleri: Mısır
13 Mart 2026
7 gün
