İki genç yıldızın etrafında gezegen oluşturan “çakıl taşlarının” tespiti ile kendimiz gibi bir güneş sisteminin nasıl doğduğuna dair büyüleyici bir bakış ortaya çıktı.
Yeni dünyalar yapmak için bu tohumların zaman içinde yavaş yavaş birlikte toplandığı düşünülüyor, aynı şekilde Jüpiter ilk olarak 4.5 milyar yıl önce yaratıldı, ardından Satürn, Uranüs, Neptün, Merkür, Venüs, Dünya ve Mars geliyor.
Protoplanetary diskleri olarak bilinen gezegen oluşturan diskler, her ikisi de Dünya’dan yaklaşık 450 ışık yılı olan genç yıldızlar DG Tau ve Hl Tau çevresinde en azından Neptün benzeri yörüngelere tespit edildi.
Kraliyet Astronomi Derneği’nin Durham’daki Ulusal Astronomi Toplantısı’nda (NAM 2025) açıklanan yeni gözlemler, gezegen oluşumu bulmacasının kayıp bir parçasını doldurmaya yardımcı oluyor.
SKA Gözlemevi’nden araştırmacı Dr. Katie Hesterly, “Bu gözlemler, DG Tau ve HL Tau gibi disklerin zaten en azından Neptün benzeri yörüngelere yönelik büyük gezegen oluşturan çakıl taşları içerdiğini gösteriyor.” Dedi.
“Bu potansiyel olarak kendi güneş sistemimizden daha büyük gezegen sistemleri inşa etmek için yeterlidir.”
En son araştırma, Cardiff Üniversitesi’nden Profesör Jane Greaves liderliğindeki Pebbles Projesi’nin (Planet Earth Bina-Blocks-eski bir Emerlin anketi) bir parçası.
Birçok yıldızın kayalık kemerlerini görüntüleyerek, ekip gezegenlerin ne sıklıkta oluştuğuna ve nerede, gelecekteki güneşlere kendimiz gibi gelişecek yıldızların etrafında ipuçları arıyor.
Ankette, İngiltere genelinde 217 km (135 mil) kapsayan yedi radyo teleskopunun interferometre dizisi olan ve Superfast bir optik fiber ağı ile Cheshire’daki Jodrell Bank Gözlemevi’ndeki merkezine bağlanan E-Merlin kullanıyor.
Şu anda, bu bilim için gerekli çözünürlük ve hassasiyette protoplantary diskleri (gezegenlerin oluştuğu kozmik fidanlıklar) inceleyebilen tek radyo teleskopudur.
Profesör Greaves, “Bu gözlemlerle, artık bu disklerde katı malzemenin nerede toplandığını araştırabiliyoruz ve gezegen oluşumunun en eski aşamalarından birine fikir verebiliyoruz.” Dedi.
1990’lardan bu yana, gökbilimciler hem gaz hem de toz disklerini hem de yaklaşık 2.000 tam oluşturulmuş gezegen buldular, ancak oluşumun ara aşamalarını tespit etmek daha zor.
Araştırmaya katılan Manchester Üniversitesi’ndeki Jodrell Bank Astrofizik Merkezi’nden Dr. Anita Richards, “On yıllar önce genç yıldızların toz veya kum gibi yörüngede olan diskler ve toz veya kum gibi küçük tahıllar ile çevrili olduğu bulundu.” Dedi.
“Jüpiter yapmak için yeterli tahıl, Jüpiter’in tüm yörüngesiyle kabaca aynı alana yayılabilir, bu da optik ve kızılötesi teleskoplarla veya Alma subsillimetre radyo interferometresi ile tespit edilmesini kolaylaştırır.
“Ancak tahıllar gezegen yapmak için birlikte toplanırken, belirli bir kütlenin yüzey alanı küçülür ve daha zorlaşır.”
Bu nedenle, santimetre boyutlu çakıl taşları en iyi boyutlarına benzer dalga boylarında yayıldığından, İngiltere interferometresi e-Merlin bunları aramak için idealdir, çünkü yaklaşık 4 cm dalga boyunda gözlemleyebilir.
DG Tau’nun diskinin yeni bir E-Merlin görüntüsünde, santimetre boyutlu çakıl taşlarının Neptün benzeri yörüngelere zaten oluştuğunu, benzer bir gezegensel tohum koleksiyonunun da Hl Tau’yu çevreleyen tespit edildiğini ortaya koyuyor.
Bu keşifler, Güney Afrika ve Avustralya’daki kare kilometrekarelik dizi (SKA) teleskopunun, önümüzdeki on yılda iyileştirilmiş hassasiyeti ve ölçeği ile ortaya çıkacağına, galaksi genelinde protoplantary diskleri incelemenin yolunu açacak.
Hesterly, “E-Merlin neyin mümkün olduğunu gösteriyor ve SKA teleskopu bunu daha da ileri götürecek” dedi.
Diyerek şöyle devam etti: “SKA-MID teleskopu ile bilim doğrulaması 2031’de başladığında, gezegenlerin nasıl oluştuğunu anlamaya yardımcı olmak için yüzlerce gezegen sistemi incelemeye hazır olacağız.”
