Kamerun’dan Kolombiya’ya kadar tropik ülkeler, Brezilya’daki COP30 zirvesinde başlatılan, dünyanın yağmur ormanlarını korumaya yönelik yeni bir yaklaşımla yılda on milyonlarca dolar kazanabilir.
Tropikal Ormanlar Sonsuza Kadar Tesisi’nin (TFFF) Perşembe günü, küresel liderlerin bu yılki BM iklim müzakerelerinin yapıldığı Brezilya Amazon’unda bir araya gelmesiyle açılışı bekleniyor.
Brezilya, gelişmekte olan ülkelere ayakta tuttukları her hektar orman için yıllık ödeme yapmayı öneren küresel bir yatırım fonu için hükümetlerden ve özel finansörlerden 125 milyar dolar talep ediyor.
Plan ilk zamanlarda ilgi gördü ancak yatırımcılar daha az açık sözlü oldu. Brezilya’nın COP30’daki en önemli orman girişimi hakkında bilmeniz gerekenler:
Neden gerekli?
Dünyanın başlıca yağmur ormanlarının çoğu, ağaçları kesmekten kazanılacak paranın onları kurtarmaktan daha fazla olduğu daha fakir tropik ülkelerde bulunuyor.
Brezilya maliye bakanlığında özel iklim danışmanı Joao Paulo de Resende, zengin ülkelerin ormansızlaşmaya karşı mücadeleyi finanse etme yönünde onlarca yıldır verdikleri sözlerin gerçekleşmediğini söyledi.
Brezilya da dahil olmak üzere ulusal düzeydeki bazı iyileştirmelere rağmen, ormansızlaşma oranları dünya çapında rekor yüksek seviyelerde kalıyor: 2024’te her dakika 18 futbol sahasına eşdeğer birincil orman kaybedildi.
Bu gezegen için çok büyük bir sorundur. Yağmur ormanları biyolojik çeşitlilik açısından zengindir ve iklimin düzenlenmesine yardımcı olur ve bunların yok edilmesi büyük miktarda depolanmış karbonun açığa çıkmasına neden olur.
Fon nasıl çalışıyor?
Tropikal ülkelerde ağaç kesmeye yönelik ekonomik teşviki azaltmak için güvenilir, uzun vadeli bir gelir akışı yaratmayı öneren orman fonuna girin.
Öncelikle, koruma konusundaki itibarlarını parlatmak isteyen ve fonun zarara uğraması durumunda ilk darbeyi almaya hazır “sponsor” hükümetlerden 25 milyar dolar bulması gerekiyor.
Brezilya, daha fazla risk üstlenerek, getirileri daha fazla korunacak olan emeklilik ve devlet fonları gibi özel yatırımcılardan 100 milyar dolar daha çekmeyi umuyor.
Birleşik sermaye, yatırımcılara faiz geri ödemelerinden sonra, uydu tarafından da doğrulandığı gibi, ormansızlaşma oranlarının düşük olduğu tropikal ülkelere akan karlar üretmek için gelişmekte olan piyasalara akıtılıyor.
Kâr amacı gütmeyen bir girişim olan Gezegen İçin Bitki fonu üzerinde çalışan Pakhi Das, bu yaklaşımın karbon piyasalarından veya bağışların belirli orman koruma projelerine verildiği geleneksel “hibe ve yardım modelinden” farklı olduğunu söyledi.
“Hem bu fonları alan tropik orman ülkeleri hem de koruma için para ödeyecek yatırımcılar için karlı” dedi.
Kimin faydası var?
Brezilya, fonun koruma için yılda 4 milyar dolar gelir elde etmesini bekliyor ve son konsept notuna göre, ganimeti paylaşabilecek 74 orman zengini ülke belirledi.
Gerçekte, en azından başlangıçta çok daha azı uygun olacaktır.
Yalnızca yıllık ormansızlaşma oranının düşük (%0,5’in altında) olduğu ülkeler kriterleri karşılayabilir ve ödeme almaya devam etmek için bu kayıtların her yıl korunması gerekir.
Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF) Brezilya’nın genel müdürü Mauricio Voivodic, AFP’ye verdiği demeçte, “Bunun oldukça açık olduğunu düşünüyorum… ormansızlaşma azaltılıyor mu, azaltılmıyor mu? Ve azalmazsa artık ödeme yok.”
Uzmanlar AFP’ye, bunun aynı zamanda başkalarını da oyunlarını geliştirmeye motive etmesi gerektiğini söyledi. Çoğu durumda, potansiyel kazanç, ulusal hükümetlerin veya dış bağışçıların ormanların korunması için sağladıklarının iki veya üç katı kadardır.
Brezilya, Endonezya ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti, en azından teorik olarak, ormansızlaşmayı tamamen ortadan kaldırmaları halinde yılda yüz milyonlarca dolar kazanacaklar.
İşe yarayacak mı?
Resende, fonun 25 milyar dolarlık başlangıç sermayesinin tamamı olmadan da faaliyete geçebileceğini söyledi; şu ana kadar Brezilya’nın para taahhüt eden tek ülke olduğunu düşünürsek bu iyi bir şey.
“COP’ta almamız gereken şey, ilerlemenin yolunun bu olduğuna dair siyasi bir mesaj gibidir; hadi bunu gerçekleştirmeye devam edelim” dedi.
Bazı diplomatlar, fonun izleme yöntemleriyle ilgili endişelerini dile getirdi ve gelişmekte olan piyasalardan bu tür getiriler bir yana, fonun dış yatırımcıları çekmek için gereken yüksek kredi notunu alacağına dair şüphelerini dile getirdi.
Gözlemciler, hükümetlerden ormanların korunmasına büyük katkılar istemenin zor bir dönem olduğunu söyledi ancak uzun vadeli projenin zamanla destek toplayabileceğini vurguladı.
Voivodic, “Başarılı olursa, bu sonsuza kadar işleyecek, ormanları sonsuza kadar koruyacak… Mükemmel olan başka bir çözümü beklemektense bunu yapmak çok daha iyi. Sihirli bir çözüm yok” dedi.
