Uyku sırasında beyniniz, beyin hücrelerine zarar gelmesini önlemek için beyin omurilik sıvısını temizleyerek kendini temizler. Uykunuz eksikse bu durum uyanık olduğunuzda meydana gelir ve anlık dikkat kaybına neden olur.
Konsantre olmakta zorlanıyor musunuz? Belki beyniniz yıkanıyor
Uykusuz kaldığınızda konsantre olmanın zor olabileceğini hepimiz biliyoruz, ama bu neden oluyor? Bunun nedeni beyninizin kendini yenilemeye çalışması ve anlık dikkat kesintilerine neden olması olabilir.
Uyku sırasında beyin, beyin omurilik sıvısının (BOS) tekrar tekrar organın içine ve beynin tabanından tekrar dışarı aktığı bir durulama döngüsü gerçekleştirir. Bu süreç, gün içinde biriken ve aksi takdirde beyin hücrelerine zarar verebilecek metabolik atıkları temizler.
Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden Laura Lewis ve meslektaşları, genellikle uyku yoksunluğundan sonra ortaya çıkan dikkat kayıplarının, beynin uyanıkken kendini durulama çabasından kaynaklanıp kaynaklanmadığını merak ettiler.
Bu fikri araştırmak için araştırmacılar, yaşları 19 ila 40 arasında olan 26 kişiden, kendilerini iyi dinlenmiş hissetmelerini sağlayacak iyi bir gece uykusu çekmelerini istediler ve iki hafta sonra onları laboratuvarda bütün gece uyanık tuttular.
Her iki durumda da ekip, katılımcılar iki görevi tamamlarken ertesi sabah MRI taramalarını kullanarak katılımcıların beyin aktivitelerini kaydetti. Bu testler sırasında katılımcılar belirli bir ses tonu duyduklarında veya ekrandaki çarpı işaretinin kareye dönüştüğünü gördüklerinde bir düğmeye basmak zorunda kaldılar. Bu, 12 dakika boyunca onlarca kez meydana geldi.
Beklendiği gibi, katılımcılar iyi dinlendikleri zamana kıyasla uykusuz kaldıklarında düğmeye çok daha sık basamadılar, bu da uyku eksikliğinin odaklanmayı zorlaştırdığı anlamına geliyordu.
Daha da önemlisi, araştırmacılar beyin taramalarını analiz ettiklerinde katılımcıların BOS’un beyin tabanından dışarı atılmasından yaklaşık 2 saniye önce odaklarını kaybettiklerini buldular. Dahası, dikkatin toparlanmasından yaklaşık 1 saniye sonra BOS beyne geri çekildi.
Lewis, “Beyin temizleme sürecini bir çamaşır makinesi gibi düşünürseniz, suyu içine koymanız, sonra etrafa salmanız ve sonra da boşaltmanız gerekir; dolayısıyla bu dikkat kesintileri sırasında meydana gelen çalkantı kısmından bahsediyoruz” diyor.
Bulgular, beynin uyku sırasında kendini temizleyemediğini, uyanıkken bunu yaptığını ancak bunun konsantrasyonu bozduğunu söylüyor Lewis. “Bütün gece uyanık kaldığınız için geceleri bu dalgalar (sıvı akışı) yoksa, o zaman beyniniz onları gündüzleri gizlice içeri sokmaya başlar, ancak bunlar dikkat maliyetiyle birlikte gelir.”
Lewis, bu temizleme sürecinin neden dikkat kaybına yol açtığının tam olarak bilinmediğini ancak sorumlu olan beyin devrelerinin belirlenmesinin, uyku yoksunluğunun bilişsel etkilerini azaltmanın yollarını ortaya çıkarabileceğini söylüyor.
