UCL ve Warwick Üniversitesi’ndeki gökbilimciler tarafından yapılan yeni bir araştırmaya göre, yaşlanan yıldızlar kendilerine en yakın yörüngede dönen dev gezegenleri yok ediyor olabilir.
Güneş gibi yıldızların hidrojen yakıtı bittiğinde soğurlar ve genişleyerek kırmızı devlere dönüşürler. Güneş’in durumunda ise bu durum yaklaşık beş milyar yıl içinde gerçekleşecek.
dergisinde yayınlanan yeni çalışmada Kraliyet Astronomi Topluluğunun Aylık BildirimleriAraştırmacılar, hayatlarının bu “ana dizi sonrası” aşamasına henüz girmiş olan yaklaşık yarım milyon yıldıza baktılar.
Ekip, bu yıldızların etrafında yakın yörüngede dönen, daha önce bilinmeyen 33’ü de dahil olmak üzere 130 gezegen ve gezegen adayı (yani hala doğrulanması gereken) belirledi.
Bu tür gezegenlerin, kırmızı dev olarak sınıflandırılacak kadar genişleyen ve soğuyan (yani ana dizi sonrası evriminde daha ileride olan) yıldızların çevresinde meydana gelme olasılığının daha düşük olduğunu buldular; bu da bu gezegenlerin çoğunun zaten yok edilmiş olabileceğini akla getiriyor.
Başyazar Dr. Edward Bryant (UCL Mullard Uzay Bilimi Laboratuvarı ve Warwick Üniversitesi) şunları söyledi: “Bu, yıldızların ana dizilerinden evrimleştikçe gezegenlerin hızlı bir şekilde kendilerine doğru sarmal çizerek yok olmasına neden olabileceklerine dair güçlü bir kanıt. Bu bir süredir tartışma ve teori konusuydu ancak şimdi bunun etkisini doğrudan görebiliyor ve büyük bir yıldız popülasyonu düzeyinde ölçebiliyoruz.
“Bu etkiyi görmeyi bekliyorduk ama yine de bu yıldızların yakın gezegenleri yutma konusunda ne kadar etkili göründüklerine şaşırdık.
“Yıkımın, gelgit etkileşimi adı verilen, gezegen ile yıldız arasındaki çekimsel çekişme nedeniyle gerçekleştiğini düşünüyoruz. Yıldız gelişip genişledikçe, bu etkileşim daha da güçleniyor. Tıpkı ayın, gelgit yaratmak için Dünya okyanuslarını çekmesi gibi, gezegen de yıldızı çekiyor. Bu etkileşimler gezegeni yavaşlatır ve yörüngesinin küçülmesine neden olur, bu da onun ya parçalanana ya da yıldızın içine düşene kadar içe doğru sarmal yapmasına neden olur.”
Ortak yazar Dr. Vincent Van Eylen (UCL Mullard Uzay Bilimi Laboratuvarı) şunları söyledi: “Birkaç milyar yıl içinde güneşimiz büyüyecek ve kırmızı bir dev haline gelecek. Bu gerçekleştiğinde, güneş sistemindeki gezegenler hayatta kalacak mı? Bazı durumlarda gezegenlerin hayatta kalamayacağını görüyoruz.
“Dünya, çalışmamızdaki yıldızlarına çok daha yakın olan dev gezegenlerden kesinlikle daha güvenli. Ancak biz yalnızca ana dizi sonrası aşamanın en erken kısmına, yani ilk bir veya iki milyon yılına baktık; yıldızların kat etmesi gereken çok daha fazla evrim var.
“Çalışmamızdaki kayıp dev gezegenlerin aksine, Dünya, Güneş’in kırmızı dev evresinden sağ çıkabilir. Ancak Dünya’daki yaşam muhtemelen hayatta kalamayacak.”
Araştırmacılar, çalışmaları için NASA’nın Transiting Exoplanet Survey Satellite (TESS) verilerini kullandılar. Yörüngedeki bir gezegenin yıldızın önünden geçtiğini gösteren parlaklıktaki tekrarlanan düşüşleri aramak için bir bilgisayar algoritması kullandılar ve kısa yörünge dönemlerine sahip dev gezegenlere odaklandılar (yani yıldızlarının yörüngesinde dönmesi 12 günden fazla sürmedi).
Ekip 15.000’den fazla olası sinyalle başladı ve yanlış sinyalleri elemek için sıkı testler uyguladı ve sonunda bu sayıyı 130 gezegen ve gezegen adayına düşürdü. Bunlardan 48’i zaten biliniyordu, 49’u zaten gezegen adayları olarak tanımlanmıştı (yani hâlâ onaylanmaları gerekiyor) ve 33’ü ilk kez tespit edilen yeni adaylardı.
Ekip, bir yıldızın evrimi ne kadar gelişmişse, yakınında dev bir gezegene ev sahipliği yapma ihtimalinin de o kadar düşük olduğunu buldu. Bu tür gezegenlerin genel oluşum oranı yalnızca %0,28 olarak ölçüldü; ana dizi sonrası en genç yıldızlar, ana dizi yıldızlarına benzer şekilde daha yüksek bir oran (%0,35) gösterdi ve kırmızı dev olarak sınıflandırılacak kadar soğumuş ve şişmiş olan en gelişmiş yıldızlar %0,11’e düştü. (Bu analiz için araştırmacılar, tanımlanan 130 gezegenin en küçük 12’sini hariç tuttu.)
Araştırmacılar, TESS verilerinden bu olası gezegenlerin boyutunu (yarıçapını) tahmin edebiliyorlar. Bunların gezegen adayları yerine gezegen olduklarını doğrulamak için gökbilimcilerin, kütlelerini hesaplayarak bu cisimlerin düşük kütleli yıldızlar veya kahverengi cüceler (çekirdek basıncı nükleer füzyonu başlatacak kadar yüksek olmayan “başarısız yıldızlar”) olma olasılığını dışlamaları gerekir.
Bu, ev sahibi yıldızların hareketlerini hassas bir şekilde ölçerek ve gezegenlerin çekimsel çekişini (ve dolayısıyla kütlelerini) bu hareketlerdeki yalpalamalardan çıkararak yapılabilir.
Dr. Bryant şunları ekledi: “Bu gezegenlerin kütlelerine sahip olduğumuzda, bu, bu gezegenlerin spiral şeklinde içeri girip yok olmasına neden olan şeyin tam olarak ne olduğunu anlamamıza yardımcı olacaktır.”
