Küresel olarak, kullandığımız plastiğin sadece yüzde 14’ü geri dönüştürülür – ancak bazı ülkeler daha yüksek oranlar elde eder ve yeni teknolojiler resmi büyük ölçüde değiştirebilir
Endonezya’da plastik bir toplama tesisi
2022’de dünya yaklaşık 268 milyon ton plastik atık attı, ancak yeni bir analize göre bunun sadece yüzde 14’ü – yaklaşık 38 milyon ton – geri dönüştürüldü. Gerisi ya yakıldı ya da daha büyük olasılıkla depolama alanına atıldı.
Halk sağlığı ve plastik kirliliğin çevresel etkileri konusundaki endişelerin artmasına rağmen, bu materyal için küresel geri dönüşüm oranı yıllarca büyük ölçüde durgun kalmıştır. Plastik geri dönüşüm için yenilgiyi kabul etmenin zamanı geldi mi?
Bunun çözülmesi zor bir sorun olduğunu inkar etmek yok. Son yıllarda dünya çapında plastik kullanımı patladı, ancak birçok ülke hala tüm çöplerle uğraşmak için gereken toplama, sıralama ve işleme tesislerinden yoksun. Plastik atıkların sadece yüzde 27’si toplanır ve sıralama ve potansiyel olarak geri dönüşüm için gönderilir ve sadece yarısı gerçekten geri dönüştürülür.
Sorunun bir kısmı, analiz üzerinde çalışan Çin’deki Tsinghua Üniversitesi’nde Quanyin Tan, atıkların büyük bir kısmının tüketici atığı olduğudur. “Tüketici atığı, özellikle ambalaj, küresel plastik kullanımının yüzde 44’ünü oluşturan plastik atık sorununa önemli bir katkıda bulunuyor.”
Tüketici ambalajı ucuzdur ve hızlı bir şekilde atılır, genellikle atılmadan önce sadece bir kez kullanılır. Geri dönüşüm şirketlerinin toplanması ve sıralaması pahalıdır ve ambalajda kullanılan çok çeşitli plastik tip ve katkı maddeleri, geri dönüştürülebilecek olanları ayırt etmeyi zorlaştırır. Bir öğe geri dönüştürülebilse bile, üreticilerin bunun yerine bakire plastik satın almaları genellikle daha ucuzdur ve yeni geri dönüşüm kapasitesine yatırım yapmak için davayı aşınır.
Buna ek olarak, birçok ülkede kapsamlı geri dönüşüm sistemlerini yönetmek için temel altyapıya sahip değildir – örneğin Kerbside atık koleksiyonları -. Bu sadece düşük gelirli ülkeler için bir sorun değil: ABD’de plastik atıkların sadece yüzde 5’i geri dönüştürülüyor ve dörtte üçünden fazlası düzenli depolama alanına gönderiliyor.
Imperial College London’daki Agi Brandt-Talbot, “Yeni plastikler yapmanın mevcut büyük ölçekli altyapısına ve daha sonra plastikleri geri dönüştürmek için çok gelişmemiş bir altyapıya sahibiz” diyor.
Geri dönüşüm yerine, artan sayıda ülke çöplerini yakmayı tercih ediyor, 2022’de bu yolda plastik atıkların yüzde 34’ü bu şekilde atılıyor. Bazı bölgelerde oran çok daha yüksek: Örneğin Japonya, Çin ve Avrupa Birliği, plastik atıklarının yüzde 70, yüzde 60 ve yüzde 38’ini yakıyor.
Bazı açılardan, yakma depolama alanından daha iyidir, çünkü enerji üretmek için kullanılabilir – ancak süreçte sera gazlarını serbest bırakır. Brandt-Talbot, “Bu dairesel bir plastik kullanımı değil” diyor.
Bu zorluklara rağmen, geri dönüşümü tamamen terk etmek için acele etmemeliyiz. Ülkelerin sağlam sistemlere ve destekleyici politikalara sahip oldukları durumlarda, plastik geri dönüşüm oranları küresel ortalamadan çok daha yüksektir. Japonya’da plastik geri dönüşüm oranı neredeyse yüzde 20, Çin’de yüzde 23’tür.
Birmingham, İngiltere Üniversitesi’ndeki Andrew Dove, anahtarın doğru düzenlemeler, kamu davranışları ve politikalarının karışımını elde etmek olduğunu söylüyor. “Bu küresel bir sorun. Ancak her ülkenin kendi atık yönetim sistemleri, plastik yönetimi ve atık etrafında kendi politikaları var” diyor. “Bu yerel çözümlerle ilgili küresel bir sorun.”
Yine de mükemmel koleksiyon ve sıralama sistemlerinde bile, şu anda elde edilebileceklerin bir sınırı vardır. Dove, her gün pek çok farklı plastik türü çalkalanıyor ve sadece küçük bir fraksiyon geri dönüştürülebilir. “Plastikleri 70 yıldır mutlu bir şekilde geliştiriyoruz, onları optimize ediyoruz, daha fazla şey yapmak için daha iyi ve daha karmaşık hale getiriyoruz” diyor. “Ve aynı oranda yapmadığımız şey yaşam sonu tedavilerini geliştirmek.”
İyi haber şu ki, ilerleme kaydediliyor, diyor Dove. Yeni teknolojiler, örneğin plastiklerin orijinal kimyasal yapı taşlarına ayrıldığı kimyasal geri dönüşüm yollarının kilidini açıyor. “Halk, politika yapıcılar ve bilim adamları artık yeni teknolojilerin geliştirileceği, ölçekleneceği ve uygulanacağı konusunda yeterince önem veriyor” diyor. “Sıralama problemlerine odaklanan, daha basit plastiklerden aynı performansı elde etmek için ne yaptığımızı ve daha sonra karmaşık ve karışık malzemeleri geri dönüştürmeye odaklanan çok daha fazla teknoloji görüyorsunuz.”
Sabır alabilir, ancak bu yenilikler küresel geri dönüşüm oranını daha yüksek zorlamaya başlamalıdır. Bu arada, iyi bir geri dönüşüm sistemine sahip bir ülkede iseniz, bu içecek şişelerini ve yoğurt tencerelerini toplama için koymaya devam edin.
